جهیزیه که در زبان محاوره به آن جهاز هم گفته می شود، به اموالی گفته می شود که به شکل معمول از اسباب و  لوازم خانه شمرده شده و زوجه و یا خانواده وی در زمان شروع زندگی مشترک تهیه کرده و در اختیار دختر خود قرار می دهند. اموالی که معمولا به عنوان جهیزیه تهیه می شوند در شهرها و نقاط مختلف کشور و بسته به آداب و رسوم فرهنگی مردم متفاوت است اما معمولا شامل وسایل ابتدایی و ضروری زندگی مشترک همانند فرش یا زیر انداز، تخت خواب، برخی لوازم برقی و لوازم پخت و همانند اینها است. نکته بسیار جالب این که تهیه جهزیه که به صورت عرفی بر عهده عروس و خانواده وی گذاشته شده است از  منظر قانونی شرایط دیگری دارد. منطبق با ماده 1107 قانون مدنی که بیان داشته :« نفقه عبارت است از مسکن و البسه و غذا و اثاث البیت که بطور متعارف با وضعیت زن متناسب باشد و خادم در صورت عادت زن بداشتن خادم یا احتیاج او بواسطه مرض یا نقصان أعضاء»  تهیه اثاث البیت  که همان لوازم  خانه است جزو نفقه محسوب شده است و همچنین با  عنیات به ماده 1106 قانون مدنی که  در عقد  دایم  پرداخت نفقه را  بر عهده  زوج  گذاشته است در واقع از نظر قانونی تهیه أسباب منزل بر عهده  شوهر است، اما این از مواردی است که عرف دارای  جنبه قوی تری نسبت به قانون شده است و انتظار جامعه این است که زوجه و خانواده وی اقدام به تهیه جهیزیه کنند   اما  به هر حال  عرف  از بین برنده تکلیف قانونی تهیه لوازم منزل با شوهر  نیست.

مالک جهیزیه کیست

نکته مهم که اینجا پیش می آید این است که  هنگامی که زوجه یا خانواده وی منطبق با عرف جهیزیه را تهیه کرد و زندگی مشترک خود را آغاز کرد آیا  مالکیت جهیزیه نیز از اون ساقط می شود. پاسخ این است که مالک جهیزیه چه در صورت باقی ماندن عقد دایم و چه در صورت متارکه زوجین با زوجه  است و وی حق دارد در صورت جدایی جهیزیه خود را مطالبه کند. به این منظور بهتر است برای جلوگیری از هرگونه اختلاف هنگام خرید جهیزیه و  آوردن آن به منزل مشترک ، سیاهه و لیست کامل  از أقلام جهیزیه به دقت تهیه شود  و توسط طرفین (زوج و زوجه و خانواده های آنان)  امضا  و تایید شود  تا در موقع ضروری بتوان به آن لیست استناد کرد.

در مورد لوازمی که در لیست جهیزیه نیستند  تشخیص آن که این لوازم متعلق به زوج یا زوجه هستند اندکی پیچیده تر است بدین صورت که  به شکل معمول لوازمی که  از  مورد استفاده زوج هستند متعلق به وی و لوازمی که مورد استفاده زوجه هستند در  مالکیت او شمرده می شوند. همچنین در مورد لوازمی که به صورت مشترک  مورد استفاده قرار می گیرند و یا حتی در مواردی که وسیله ای فقط مورد استفاده یکی از طرفین است، فاکتور فروش جنس مورد نظر می تواند ثابت کننده مالکیت آن مال باشد.

مطالبه یا باز پس گیری جهیزیه

چون  جهیزیه جزو أموال زن است  او می تواند در صورت اختلاف  و مشکل در زندگی مشترک جهیزیه  را حتی بدون ارایه دادخواست از منزل مشترک خارج کند. در صورتی که مشکل یا ممانعت برای  پس گرفتن جهزیه  ایجاد شد، زن می تواند هرگاه که اراده کند یعنی پیش از درخواست طلاق، همزمان با آن و یا بعداز طلاق دادخواست استرداد جهزیه را ارایه کند. منطبق با  قانون شورای حل اختلاف، اگر ارزش جهیزیه تا بیست ملیون تومان باشد مرجع اقامه دعوی  استرداد جهیزیه شورای حل اختلاف است، اما اگر  در دادخواست ارزش اموال جهیزیه بیش از بیست ملیون تومان  قید شده باشد، باید به دادگاه خانواده مراجعه کرد. نکته آخر این که اگر بخشی از جهیزیه بر اثر استفاده و اصطحلاک از بین رفته باشد زوجه نمی تواند زوج را به پرداخت خسارت محکوم کند، اما در حالتی که مرد  به عمد قسمت هایی از جهیزیه را معدوم یا خراب کرده باشد و  یا به فروش رسانده باشد، زوجه می تواند  ادعای دریافت خسارت کند.