چاپ نخست کتاب "حقوق مدنی تحلیلی (جلد اول)" به قلم دکتر محمود حبیبی و به همت انتشارات میزان  در سال 1398 روانه بازار حقوقی کشور شد. آقای دکتر محمود حبیبی عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال محسوب می شوند؛ ایشان در سال 1386 موفق به اخذ دکتری حقوق خصوصی از دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی شد. از جمله تألیفات ایشان کتاب تفسیر قراردادهای تجاری بین المللی نشر میزان 1389، نمایندگی در اسناد تجاری در پرتو کنوانسیون ها و اسناد بین المللی نشر میزان 1396 و ... می باشد.

کتاب حاضر متشکل از دوازده بخش می باشد که مباحث بنیادین حقوق مدنی را در بر می گیرد.

بخش نخست: ضمانت اجرای عدم رعایت مصلحت موکل در عقد وکالت

در این بخش عدم حسن امانت داری و مصلحت سنجی وکیل نسبت به موکل مورد مداقه قرار گرفته است که در قالب چهار صورت متصور می گردد؛ برای موکل حق فسخ وکالتنامه ایجاد می گردد، یا ممکن است موجبی بر بطلان قرارداد شود و یا ممکن است موجب عدم نفوذ عقد و تأیید ثانویه موکل را نیاز داشته باشد. البته در صورتی که موکل از قِبل عدم مصلحت سنجی وکیل متضرر گردد، وکیل ملزم به جبران خسارت ایشان می باشد.

بخش دوم: قیدیت یا ظرفیت زمان نسبت به تعهدات

یکی از موارد قید زمان در قرارداد، امکان مطالبه خسارت تأخیر یا عدم انجام تعهد است که ممکن است در قرارداد تصریح شود یا عرف حاکم بر قرارداد بر آن صحه گذارد. در ادامه به بررسی فقهی و حقوقی ظرفیت زمان تأکید می شود که در قالب وجود یا عدم وجود قراین و امارات مبنی بر قیدیت و ظرفیت زمان مورد بررسی قرار می گیرد.

بخش سوم: موارد لزوم توافق اراده طرفین

ابتدا کلیاتی پیرامون لزوم توافق اراده طرفین بحث می شود و بسته به نوع عقد، ماهیت، کمیت و اوصاف آن مورد مداقه قرار می گیرد. سپس به تمایزات ماهیت و اوصاف عقد عین معین با کلی فی الذمه پرداخته می شود.

بخش چهارم: تحلیل حقوقی تقسیمات عقد در حقوق ایران

مطابق با مفاد قانون مدنی بخش عقود و معاملات، عقد دارای تقسیم بندی هایی می باشد؛

تقسیم عقد از حیث دوام و بقا، که لازمه آن تشخیص عقد لازم از عقد جایز می باشد. توافق طرفین عنصری دیگری در تغییر ماهیت لزوم و جواز عقد محسوب می شود. در ادامه در قالب عقودی به بررسی دوام و بقای عقد می پردازد.

تقسیم عقد از جهت کیفیت انشاء، که ابتدا مفاهیم آن در قالب شرط ضمن عقد، شرط بنایی و شرط ضمنی عرفی مورد تحلیل قرار می گیرد، سپس عقود معلق و تفاوت تعلیق با شرط بیان می شود و همچنین بررسی وضعیت و آثار حقوقی عقد معلق در حقوق ایران مورد مداقه قرار می گیرد.

تقسیم عقد از جهت داشتن عوض، که به بررسی تفاوت عقد معوض با عقد غیرمعوض با شرط عوض می پردازد.

تقسیم عقد از نظر تاریخ حقوق یا الگوی ماهیتی، که به بررسی ماهیتی جایگاه اصل حاکمیت اراده در قراردادها و تعهدات بی نام و ارتباط ماده 10ق.م با عقد صلح، ترکیب عقود معین با غیرمعینمی پردازد.

تقسیم بندی عقد از جهت اثر ذاتی که به تملیکی یا عهدی بودن عقود در نظام حقوقی ایران و سایر نظام های حقوقی از جمله حقوق انگلیس، آلمان، فرانسه، مصر و همچنین کنوانسیون 1980 وین پرداخته است.

تقسیم عقد از حیث مطلق یا مشروط بودن تأثیر اراده که به تحلیل مبنایی عقود قصدی، تشریفاتی و عینی اعم از حقوق ایران و فقه اسلامی می پردازد.

بخش پنجم: تعلیق انحلال عقد

در این بخش نخست به تحلیل فقهی و حقوقی تعلیق انفساخ عقد پرداخته و در ادامه به تفاوت تعلیق انحلال عقد با نهادهای مشابه ای از قبیل در تشکیل قرارداد، خیار شرط، حق فسخ معلق و صورت های تعلیق انحلال عقد و قلمرو نفوذ تعلیق انحلال عقد، لزوم یا عدم لزوم تعیین مدت برای تحقق معلق علیه، ناقلیت یا کاشفیت معلق علیه در تعلیق انحلال عقد، تأثیر توافق طرفین در مورد کاشفیت معلق علیه می پردازد.

بخش ششم: ایفای تعهد به غیر موضوع تعهد

ایفای تعهد به غیر موضوع تعهد در مفهوم فقه و حقوق ایران و نقاط مشترک و افتراق مورد بررسی قرار می گیرد و در ادامه مطالعه تطبیقی میان نظام های حقوقی کامن لا و رومی ژرمنی ارائه می دهد.

بخش هفتم: تحلیل فقهی و حقوقی فوریت و تراخی در خیارات

ابتدا فوریت و تراخی را در فقه اسلامی با ذکر دلایل نظریه ها ظرف حکم و قید حکم به ورطه تحلیل می کشاند و مورد نقد وبررسی قرار می دهد، سپس فوریت و تراخی را در حقوق ایران بررسی و در قالب خیارات چهارده گانه بررسی می کند. در ادامه فوریت و تراخی مورد مطالعه تطبیقی نظام های حقوقی و کنوانسیون بیع بین المللی کالا قرار می گیرد.

بخش هشتم: تحلیل فقهی و حقوقی رابطه شرط و عقد

با ذکر طرح بحث، از باب فقهی با بیان نظریه قیدیت، نظریه تعلیقی و نظریه ظرفیت مورد مداقه قرار می گیرد. سپس در قالب شرط فعل، شرط صفت و نتیجه در حقوق ایران مورد بررسی قرار می گیرد و در نهادهای داوری و بین المللی نظیر آنسیترال و اتاق بازرگانی بین المللی نیز مورد تحلیل قرار می گیرد.

بخش نهم: بررسی علم تفصیلی و علم اجمالی در عقود و قراردادها

دیدگاه اقلیت و اکثریت نسبت به مفهوم معین بودن و مبهم بودن مورد معامله عقود و قراردادها ذکر و مفهوم علم تفصیلی و علم اجمالی را نسبت به ماهیت، اوصاف مهم و کمیت مورد معامله و مبانی فقهی آن بررسی می شود.

بخش دهم: تحلیل حقوقی ماده 265 قانون مدنی

ابتدا بر اماره مدیونیت متمرکز شده و پیشینه ای از تدوین ماده 265 ق.م بیان و در قیاس با سایر مواد از جمله 320 قانون تجارت، 302 ق.م و 724 ق.م به بررسی پرداخته می شود.

بخش یازدهم: روابط حقوقی طرفین در صورت فسخ، اقاله و انفساخ عقد

این بخش در قالب مباحثی از قبیل ید متصرف ضمانی است، ید متصرف امانی است، ید متصرف بر حسب مورد ضمانی یا امانی است، ید متصرف تابع احکام مسئولیت قراردادی است، مورد بررسی قرار می گیرد.

بخش دوازدهم: تسلیم مال موضوع تعهد به ثالث غیرمأذون

متعهد نخست مال موضوع تعهد را به شخص داین پرداخت یا به نماینده قانونی ایشان تأدیه کند. ممکن است تسلیم مال موضوع تعهد به داین ظاهری پرداخت شود یعنی وکالت ظاهری، یا قائم مقام تجاری . حال اگر مال موضوع تعهد به شخص غیر مأذون پرداخت شود، آثاری به دنبال دارد که در این بخش مورد مداقه قرار می گیرد.

در نتیجه نگارنده تلاش نموده تا با توجه به کمبود منابع و تنگناهای پژوهشی مسائل و موضوعات مربوطه را در حد سرمایه علمی خویش با رویکرد تحلیلی بیان نماید.