کتاب بررسی و تحلیل حقوق شهروندی و حقوق بشر آزادیهای عمومی و حقوق بشر به قلم دکتر منوچهر طباطبایی موتمنی توسط انتشارات دانشگاه تهران در سال 1388 چاپ نخست آن روانه بازار نشر و کتاب جامعه حقوقی کشور شد و چاپ اخیر آن که به نوبت هفتم رسیده است در سال 1396 به همراه اصلاحات به زینت نشر آمیخته شد. آقای دکتر موتمنی از جمله اساتید طراز اول دانشکده حقوق و علوم سیاسی محسوب می شوند که تدریس در این دانشکده را از اواسط دهه 30 شمسی آغاز و در سال 1359 از سمت استادی بازنشسته شدند ولیکن تاکنون در برخی از دانشگاه های کشور به صورت مدعو و افتخاری مشغول به کرس های حقوق عمومی می باشند. از جمله آثار استاد گرانقدر دکتر موتمنی، تاریخ حقوق عمومی ایران به زبان فرانسه، حقوق اداری نشرسمت، حقوق اساسی و رژیم های معاصر که توسط انتشارات میزان چاپ و 14 بار مورد تجدید چاپ قرار گرفته است.
کتاب حاضر به سه دفتر مجزا تحت عناوین دفتر نخست آزادی های عمومی در حقوق داخلی(حقوق شهروندی)، دفتر دوم بحث نظری و مقدماتی درباره آزادی و دفتر سوم نگاهی به حمایت بینالمللی حقوق و آزادی ها تقسیم شده که به تفکیک هر دفتر شرحی مختصر بیان می گرد.
دفتر نخست: آزادی های عمومی در حقوق داخلی(حقوق شهروندی)؛ دفتر نخست از این کتاب به شش بخش احصاء شده است، در بخش نخست نویسنده در تلاش است تا ذهن خوانده را نسبت به مسائل آزادی از قبیل جایگاه آزادی های عمومی در علم حقوق، مفهوم آزادی و حقوق بشر و بُعد فلسفی آزادی آماده نماید و با بیان نظریههای مقاومت و مشارکت، پایه های علمی آزادی را شرح می دهد. در بخش دوم، نویسنده ملاک را بر آزادی های شخصی قرار داده و در گفتار نخست این بخش حق بر حیات و اختیار تن از جمله حق اهدای اعضای بدن، مرگ داوطلبانه و سقط جنین را مطرح و با بیان مستندات در تلاش بر اثبات آن در جوامع کنونی است. حق آزادی رفت و آمد نیز دیگر حق مرتبط با اشخاص است که دولت ها موظف به فراهم نمودن تسهیلات حق مزبور نسبت به شهروندان خویش هستند. به پیروی از همین حق، مصونیت خانه و مسکن و اجبار اشخاص به تحمیل محل سکونت را مورد توجه قرار داده و همچنین آزادی در زندگی خصوصی، مصونیت مکالمات و مکاتبات، ایجاد بنیان های تأمین قضایی و اجرای دادرسی عادلانه را در این بخش مورد توجه قرار می دهد. در بخش سوم، نویسنده به دنبال تشریح آزادی های عمومی در یک جامعه دموکرات است و چنین آزادی های ضروری در این جامعه را این چنین شمارش می کند؛ آزادی فکر، آزادی عقیده و بیان، آزادی اجتماعات، آزادی اطلاعات، آزادی مطبوعات و اهمیت و موقعیت مطبوعات در یک نظام دموکرات و گذری به نظام مطبوعات در ایران زده، و همچنین آزادی آموزش و پرورش بعنوان یکی از بنیان های زیرساختی یک کشور در جهت تکوین فرهنگ و علوم، آزادی تئاتر و سینما، آزادی رادیو و تلویزیون، آزادی مذهب که امری ضروری در هر جامعه دموکرات محسوب شده هر چند که در قانون اساسی ایران نیز به رسمیت شناخته شده است، آزادی سیاسی و بیان نظریاتی از قبیل نظریه حاکمیت ملّی و وجود دموکراسی مستقیم و غیرمستقیم و ضرورت حق تعیین سرنوشت از سوی افراد جامعه می باشد. بخش چهارم را تحت عنوان آزادی های عمومی در زمان اضطراری خطاب نموده است و بخش پنجم را متمرکز بر حقوق اقتصادی اجتماعی افراد شده و با تشریح مفهوم آزادی های اقتصادی و اجتماعی، حقوق مشتق شده از آن را بیان می کند اعم از حق داشتن کار مناسب، آزادی انتخاب شغل، دارا بودن حق مالکیت خصوصی، دارا بودن حق آزادی کسب و کار، نفی کار اجباری، بردگی را مورد توجه قرار داده است. در بخش ششم، بر حمایتهای قانونی از آزادی های عمومی تأکید شده که می توان از طریق نظارت بر تطبیق قوانین عادی با قانون اساسی، نظارت بر تطبیق آیین نامه و تصمیمات اداری و نظارت بر اعمال و اقدامات دستگاه های اداری و اجرایی به وسیله ارگان های غیرقضایی منتهی به تحقق این مهم شد.
دفتر دوم: بحث نظری و مقدماتی درباره آزادی؛ در بخش نخست این دفتر، ریشه ها و منابع آزادی های عمومی را مورد مداقه قرار داده و همچنین به یکی از مکاتب پوزیویتیستی یعنی حقوق طبیعی پرداخته و آن را از ابعاد حقوق طبیعی بر پایه اخلاق و مذهب، حقوق طبیعی بر پایه عقل، حقوق طبیعی در نزد فلاسفه و متفکرین غرب از جمله توماس هابز و جان لاک، مونسکیو و ژان ژاک روشو به ورطه تحلیل کشانده است. در بخش سوم آزادی را در مقابل دموکراسی قرار داده و به تدقیق در این دو اصطلاح پرداخته است. در بخش سوم پایه های آزادی را نام برده و شرایط آن ها را مورد بررسی قرار داده است، در واقع هشت مورد از پایه های آزادی که شامل دموکراسی، تفکیک قوا، قانون اساسی، حاکمیت قانون، استقلال و بی طرفی قوه قضاییه، مصونیت فرد از حبس و بازداشت و مجازات های خودسرانه و غیرقانونی، احترام به مالکیت اشخاص و وجود نظام دو حزبی یا چند حزبی می شود. حال در این بخش به تشریح نظریه های مطورحه نسبت به نظریه تفکیک قوا و حاکمیت قانون که اصلی اساسی در یک نظام دموکرات محسوب می شود. و سه بخش دیگر مندرج در این دفتر، تحت عناوین آزادی و اجتماع، آزادی و برابری و آزادی و قانون از دیدگاه برخی از متفکرین می باشد.
دفتر سوم: نگاهی به حمایت بینالمللی حقوق و آزادی ها؛ در این دفتر نویسنده، آزادی های عمومی را در قاموس حقوق بین الملل مورد مداقه قرار می دهد که به منابع فاخر این حوزه از جمله اعلامیه حقوق بشر و بیان تاریخچه ای مختص از آن، میثاقین حقوق بشر، شورای حقوق بشر، کمیساریای حقوق بشر، و سایر اسناد حقوق بشری از جمله منطقه ای می پردازد.