وکیل در معنای عام آن مطابق با قانون مدنی در بخش عقد وکالت، شخصی است که مطابق با مفاد مندرج در قرارداد وکالت اختیاراتی را از جانب موکل به منظور اجرای اعمال حقوقی دریافت می کند و تعهد اصلی ایشان رعایت اصل امانت و مصلحت موکل خویش است و در صورتی که برخلاف این اصل اساسی در تمامی عقود اذنی مثل عقد وکالت، مصلحت موکل را رعایت نکند یا در مال یا امر موضوع وکالت تعدی یا تفریط کند، در مقابل موکل مسئول جبران خسارت می باشد، اما اگر وکیل تمام اختیارات اعطایی را مطابق با مفاد قرارداد وکالت انجام دهد حتی اگر این اقدامات به مصلحت موکل نباشد، مسئولیتی متوجه ایشان نیست و تمامی اقدامات وکیل را برای موکل می دانند.

همین رویه با کمی تغییرات در حوزه اعطای وکالت در دعاوی به وکلای دادگستری نیز اجرا می شود. هر چند که قانون مدنی تعهد منتج از عقد وکالت را نوعی تعهد به وسیله می داند یعنی وکیل در اجرای مورد وکالت بایست تمام تلاش خود را بسیج کند و اگر خواست موکل تحقق پیدا نکرد و وکیل نیز خطائی در این مسیر مرتکب نشده باشد، مسئولیتی متوجه شخص وکیل اعم از وکیل مدنی یا وکیل دعاوی نیست اما نسبت به برخی از جوانب عقد وکالت برای وکیل تعهد به نتیجه ایجاد می شود و این وکیل است که بایست اثبات کند تعهدات متقبل شده را کاملاً انجام داده است.

برای مثال اگر به وکیل دادگستری اعطای وکالت در طرح دعوایی حقوقی داده شود، و موکل درخواست کند چون سند مالکیت رسمی دارند ابتدا تامین خواسته بگیرند و سپس دعوای اصلی را مطرح کنند، اگر دادگاه قرار تامین خواسته صادر کند، وکیل با علم به قانون بایست در مهلت 10 روز از تاریخ اجرای قرار تامین خواسته، دعوای اصلی را مطرح کند و اگر این چنین نکند، و زیانی متوجه موکل شود، دیگر وکیل نمی تواند به تعهد به وسیله بودن تعهدات خویش متوسل شود بلکه وکیل در این خصوص تعهد به نتیجه داشته و می بایست دعوای اصلی را در آن بازه زمانی مطرح می کرده است. 

اگر برای وکیل در وکالتنامه حق توکیل به غیر پیش بینی شده باشد، وکیل می تواند با وجود این حق، اجرای مورد وکالت را به شخص ثالثی واگذار کند بدون اینکه موکل بتواند منع ایشان را درخواست کند. حال اگر یک وکیل دادگستری به تعهدات مندرجه در قرارداد وکالت عمل نکند، و زیانی مالی متوجه موکلش شود، چه راهی را باید در پیش بگیرد؟

موکل می تواند در دادسرای انتظامی کانون وکلاء یا مرکز وکلاء، کارشناسان رسمی و مشاورین خانواده دعوایی تحت همین عنوان مطرح کند تا در صورت پذیرش آن و ارحاع به دادگاه انتظامی وکلا و صدور حکم مبنی بر تخلف وکیل به موجب حکم صادره برای جبران خسارت خود در دادگاه عمومی حقوقی یا کیفری طرح دعوا کند. 

تعهدات متقابل موکل

در یک وکالتنامه مدنی یا مالی، موکل تعهد عام و گسترده ای در قبال وکیل ندارد و این وکیل است که در مقابل موکل متعهد شده است اما اگر موکل در متن وکالتنامه تعهدی را پذیرفته باشد، مکلف به اجرای آن است مگر اینکه آن تعهد شرایط اصلی تعهدات قراردادی را نداشته باشد از جمله اینکه غیرقانونی باشد، نامشروع باشد یا اینکه غیرمقدور و بی فایده باشد.

اما در وکالت در دعاوی، تعهدی که موکل در مقابل وکیل دارد نسبت به حق الوکاله ایشان مطابق با قرارداد مالی است که مطابق با توافق خود حق الوکاله موکل، هزینه تمبر و سایر هزینه های از جمله هزینه کارشناسی را به موقع پرداخت کند تا خللی در رسیدگی به پرونده موکل ایجاد نشود.