هیئت وزیران در جلسه 6/9/1325 بنا به پیشنهاد وزارت کار و تبلیغات آئین‌نامه تشکیل هیئت‌های حل اختلاف و داوری را که از طرف شورای عالی کار در 28 ماده تهیه شده بود به شرح زیر تصویب نمودند.

آئین‌نامه تشکیل هیئت داوری و حل اختلاف
مصوب 1325,09,06با اصلاحات و الحاقات بعدی

اول ـ طرز رسیدگی به اختلاف و شکایات در شورای کارگاه

ماده1(اصلاحی 07/10/1325)ـ مطالب زیر باید در درخواست قید شود.

الف (اصلاحی 07/10/1325)ـ دادخواست باید دارای تاریخ و حاوی نام خانوادگی و امضای شاکی یا شکایت‌کنندگان و مشاغل آنها باشد در صورتی که شاکی یا شکایت‌کنندگان عضو اتحادیه قانونی کارگاه باشند و عضویت آنها در اتحادیه نزد شورای کارگاه محرز شود امضاء هیئت مدیره اتحادیه کافی خواهد بود.

ب (اصلاحی 07/10/1325)ـ موضوع شکایت که باید منحصراً راجع به کارگاه مربوطه بطرفین شکایت بوده باشد.

ج (اصلاحی 07/10/1325)ـ ذکر صریح تقاضاهائی که انجام آنها یا تعهد انجام آنها در ظرف مدت معین موجب رفع شکایت خواهد گردیده اصلاح میگردد.

ماده 2ـ دادخواست باید بوسیله نماینده وزارت کار به شورای کارگاه تقدیم شود و یا از طرف نماینده کارگران یا کارفرمایان در اولین جلسه شورای کارگاه مطرح و در صورت جلسه قید گردد نماینده وزارت کار موظف است در ظرف 24ساعت از وصول دادخواست شورای کارگاه را برای رسیدگی تشکیل داده و شکایت را در دستور شورا قرار بدهد.

ماده 3ـ در صورتی که نمایندگان طرفین اختلاف توافق نماینده که اختلاف را در خارج شورا حل و تصفیه نمایند ممکن است رسیدگی به‌اختلاف در شورا تا تعقیب مجدد موضوع از یکی از طرفین مسکوت بماند.

دوم ـ هیئت داوری

ماده 4ـ اختلافات مربوط به کار بین جمعی از کارگران و کارفرمایان یا کارفرمایان یا اتحادیه کارگران و کارفرمایان در صورتی که در شورای کارگاه حل و تصفیه نشود به داوری ارجاع می‌گردد هیئت داوری مرکب خواهد بود از یک داور منتخب از طرف کارگران و یک داور منتخب از طرف کارفرما یا کارفرمایان و در صورت عدم توافق میان داورهای نامبرده سرداوری به توافق طرفین انتخاب خواهد شد و هرگاه در تعیین سرداور توافق حاصل نگردد نماینده وزارت کار و در غیاب او رئیس دادگستری محل سرداور خواهد بود.

ماده 5 ـ در موردی که اختلافات دسته جمعی بشرح تبصره2 ماده10 آئین‌نامه شورای کارگاه حل نشود بر طبق ماده5 آئین‌نامه مزبور باید صورتجلسه تنظیم و طرفین (کارگران و کارفرمایان) موظفند در ظرف یک هفته از تاریخ صورتجلسه مزبور داور خود را کتباً به‏نمایند وزارت کار معرفی نمایند و در صورتی که در ظرف یک هفته مهلت مزبور یکی از طرفین داور خود را معرفی نکند موضوع بلافاصله به وسیله نماینده وزارت کار به هیئت حل اختلاف ارجاع خواهد شد.

تبصره ـ هرگاه شکایت دسته‌جمعی به عللی تا پنج روز از تاریخ شکایت در شورای کارگاه مطرح نشده و اختلاف حاصله مورد رسیدگی قرار نگیرد نماینده وزارت کار موظف است ترتیب تشکیل هیئت داوری برای رسیدگی به‏آن اختلاف را بدهد.

ماده 6 ـ ترتیب تعیین داور کارگران به طریق زیر خواهد بود.
هرگاه کارگران کارگاه دارای اتحادیه بوده و اکثریت جمعی که موضوع اخـتلاف مـربوط به آنهاسـت عضو اتحادیه مزبور باشنـد داور از طـرف هیئت‌مدیره اتحادیه تعیین و معرفی می‌شود در غیراین‌صورت نماینـده‌ای ‌که شـکایت‌کننـدگان باید در عرض حال خود برای ادای توضیحات در شـورای کارگاه نـسبت به ‏مورد شکـایت تعیـین و معرفی نمایند داور شکایت‌کنندگان را تعیین و در ظرف مدت مقرره کتباً به نماینده وزارت کار معرفی خواهد نمود.

تبصره ـ نمایندگان طرفین (کارگر و کارفرما) در شورای کارگاه نمی‌توانند به‏سمت داور انتخاب شوند.

ماده 7ـ پس از آنکه داورهای طرفین معین و معرفی شدند نماینده وزارت کار مکلف است در ظرف ساعت داورها را کتباً دعوت و هیئت داوری را تشکیل و پرونده کامل امر را که در شورای کارگاه تنظیم شده است تسلیم هیئت مزبور بنماید و بیست روز مهلت مذکور در ماده 30 قانون کار از تاریخ معرفی داورها در اولین جلسه محسوب می‌شود.
انجـام کارهای دفتری و اداری هـیئت داوری با نمایـنده وزارت کار خواهد بود.

ماده 8 ـ هرگاه داورها در ظرف ده روز توافق در رأی پیدا نکنند باید در ظرف چهار روز سرداور خود را تعیین نمایند و چنانچه در تعیین سرداور نیز توافق پیدا نشود در روز پانزدهم نماینده وزارت کار و در غیاب او رئیس دادگستری محل بعنوان سرداور در هیئت داوری شرکت خواهد نمود و تا انقضاء روز بیستم مهلت برای صدور رای هیئت داوری خواهد بود.

ماده 9ـ در هفته اول تشکیل جلسه داوری هر یک از طرفین دعوی می‌توانند توضیحاتی راجع به موارد اختلاف به صورت لایحه به هیئت داوری تقدیم نماید و همچنین در مهلت مقرره هیئت‌های داوری می‌توانند از کارگران یا کارفرمایان دعوت بعمل آورده و توضیحاتی در اطراف موضوع از آنان بخواهند و همچنین داورها حق دارند کارگاه را بازدید و اطلاعات لازمه در محل کسب نمایند.

ماده 10ـ در صورتی که هیئت داوری مذکور در ماده یک در ظرف بیست روز رأی خود را ندهد و یا داورها امتناع از صدور رأی نمایند و یا رأی داورها مخالف با قوانین کشوری باشد موضوع به هیئت حل‌اختلاف ارجاع خواهد شد.

تبصره ـ اگر نماینده وزارت کار تشخیص بدهد که رأی داورها مخالف با قوانیـن کشوری است پرونده را بلافاصله به هیئت حل اختلاف ارجاع و طرفین (داور کارگر و داور کارفرما) را کتباً مطلع می‌نماید و هرگاه یکی از طرفین (کارگران یا کارفرمایان) مدعی مخالف بودن رأی داورها با قوانین کشوری باشد موضوع را به نماینده وزارت کار کتباً اطلاع خواهد داد در این صورت نماینده وزارت کار پرونده را بلافاصله به هیئت حل اختلاف ارجـاع خواهد نمود ولی در عـین حال رأی داورهـا موقتاً تا صـدور رأی هیئت حل اختلاف به موقع اجراء گذارده می‌شود.

ماده 11ـ اگر رأی هیئت داوری به اتفاق آراء باشد و یا رأی به اکثریت بوده و تعیین سرداور با توافق داورها باشد رأی قطعی است و پس از ابلاغ به‏نماینده وزارت کار در ظرف 48 ساعت به طرفین (اگر داور از طرف اتحادیه معرفی شده باشد به هیئت مدیره اتحادیه و در غیر این صورت به خود داور و در هر حال دو حال به وسیله نصب آگهی در تابلو بخصوص که در کارگاه برای این منظور تهیه شده است) ابلاغ و به موقع اجرا گذارده می‌شود ولی هرگاه تعیین سرداور باتوافق داورها نبوده و در هیئت داوری هم اتفاق آراء حاصل نشود موضوع بلافاصله به‌وسیله نماینده وزرات کار به هیئت حل‌اختلاف ارجاع می‌گردد.

سوم ـ هیئت حل اختلاف

ماده 12ـ هیئت حل اختلاف مرکب است از فرماندار محل یا نماینده او و رئیس دادگستری شهرستان یا نماینده او و نماینده وزارت کار در محل و دو نماینده از طرف کارگران و دو نماینده از طرف کارفرمایان ریاست این هیئت یا فرماندار خواهد بود، رأی هیئت حل اختلاف باید حداکثر در ظرف بیست روز صادر شود و قطعی و لازم‌الاجرا خواهد بود.

ماده 13ـ طرز اختلاف دو نفر نماینده کارگران و دو نفر نماینده کارفرمایان به این طریق خواهد بود که اگر اکثریت کارگران و کارفرمایان حوزه شهرستان بر طبق ماده 21 قانون کار دارای اتحادیه بوده و اتحادیه‌های مزبور دارای اتحادیه مرکزی باشند دو نفر نماینده از طرف هیئت عامله اتحادیه مرکزی هر یک از آنها تعیین و معرفی می‌شوند و چنانکه یکی از طرفین (کارگران یا کارفرمایان) با هر دو اتحادیه مرکزی بشرح فوق نداشته باشند نمایندگان آنها در شورای کارگاهها به دعوت نماینده وزارت کار هر دسته جداگانه در محلی که از نظر فاصله کارگاهها و سایر شرایط مناسبتر باشد اجتماع نموده و دو نفر نماینده از میان خود یا اشخاص خارج به اکثریت آرا انتخاب می‌نمایند.

ماده 14ـ دعوت برای تشکیل اولین جلسه هیئت حل اختلاف با نماینده وزارت کار خواهد بود.

ماده 15ـ اعتبار نمایندگی نمایندگان کارگران و کارفرمایان از تاریخ تشکیل اولین جلسه هیئت حل اختلاف برای مدت یکسال خواهد بود مگر آنکه در ظرف مدت مزبور نماینده دیگری بجای آنها از طرف انتخاب‌کنندگان معرفی شوند.

تبصره 1ـ نماینده وزارت‌کار موظف است ترتیب تشکیل هیئت حل‌اختلاف را طوری بدهد که اولین جلسه هیئت مزبور در هفته اول اسفندماه هر سال تشکیل گردد.

تبصره [2]ـ اعتبار نمایندگی نمایندگان کارگران و کارفرمایان در سال 1325 تا اول اسفندماه 1325 خواهد بود.

ماده 16ـ نمایندگان کارگران و نمایندگان کارفرمایان حق دارند تا دونفر مشاور در جلسات هیئت همراه خود بیاورند مشاورین حق شرکت در مذاکرات داشته ولی حق رأی ندارند.

تبصره ـ هر یک از طرفین دعوی می‌توانند شخصاً در جلسات هیئت حاضر و یا شخص مورد اعتمادی را بجای خود برای حضور در جلسات هیئت معرفی نماید و اگر متعدد باشند نیز می‌توانند شخص مورد اعتمادی از طرف خود تعیین نمایند که در جلسات هیئت حضور یابد.
اشخاص فوق حق شرکت در مذاکرات داشته ولی حق رأی نخواهندداشت.

ماده 17ـ در موقع انتخاب دو نفر نماینده کارگران و دو نفر نماینده کارفرمایان برای عضویت در هیئت حل اختلاف دو نفر عضو علی‌البدل از طرف کارگران و دو نفر عضو علی‌البدل از طرف کارفرمایان به همان طریقی که نمایندگان اصلی تعیین می‌شوند انتخاب و هر موقع نمایندگان اصلی بعلت معذوریت نتوانند در جلسات هیئت حاضر شوند اعضاء مزبور بجای ایشان در جلسه شرکت می‌نمایند.

ماده 18ـ در موارد فوت یا استعفای یکی از نمایندگان اصلی و یا علی‌البدل در ظرف یکماه عوض او برای باقیمانده مدت از طرف انتخاب‌کنندگان تعیین خواهد شد.

ماده 19ـ در هیئت حل اختلاف سه نفر نمایندگان دولت جمعاً دارای یک رأی دو نفر نمایندگان کارگران دارای یک رأی و دو نفر نمایندگان کارفرمایان نیز دارای یک رأی خواهند بود و تصمیمات هیئت با اکثریت دو رأی قطعی است.

تبصره ـ هرگاه دو نفر نمایندگان کارگران یا دو نفر نمایندگان کارفرمایان وحدت نظر نداشته باشند در موقع اخذ رأی از فرد فرد اعضاء هیئت رأی گرفته می‌شود و موقعی رأی اکثریت قطعی خواهد بود که از هفت نفر اعضاء هیئت لااقل پنج نفر موضوعی رأی بدهند.

ماده 20ـ هرگاه هیئت حل اختلاف در موقع اخذ رأی اکثریت حاصل ننماید و یا هیئت مزبور در ظرف بیست روز رأی خود را صادر نکند موضوع بوسیله نماینده وزارت کار و در ظرف یک هفته پس از انقضاء مدت بیست روز به وزارت کار احاله می‌گردد که در شورای عالی کار رسیدگی شود.

ماده 21ـ هرگاه اعزام نماینده وزارت کار به محل تشکیل هیئت حل‌اختلاف و یا حضور او در جلسه هیئت به علل موجهی مقدور نباشد وزارت کار می‌تواند یکی از افراد طرف اعتماد مقیم در محل را بسمت نماینده خود انتخاب و معرفی نماید.

ماده 22ـ وظائف هیئت حل اختلاف بقرار زیر است.

1ـ رسیدگی به اختلافات مربوطه به کار بین جمعی از کارگران و کارفرمایان یا اتحادیه کارگران و کارفرمایان که در شورای کارگاه و هیئت داوری حل نشده باشد طبق ماده30 قانون کار.

2ـ رسیدگی به شکایات کارگران مربوط به بیکارشدن آنها طبق تبصره 2 ماده17 قانون کار و آئین‌نامه مربوطه.
هیئت حل اختلاف می‌تواند شکایت فردی کارگران مربوط به بیکار شدن آنها را برای رسیدگی به شورای کارگاهی که شاکی در آنجا خدمت می‌کند ارجاع نماید.

3ـ تعـیین میزان نقدی حداقل دستـمزد کارگران در اول هر سال برای مدت یک سال و پیشنهاد آن برای تصویب شورایعالی کار طبق تبصره 1 مـاده 24 قـانون کار و آئیـن‌نامه حداقل دستـمزد مصوب شورایعالی کار.

4ـ تجدیدنظر در میزان نقدی حداقل دستمزد چنانچه در ظرف سال بواسطه پیش‌آمدهای فوق‌العاده تغییر آن از طرف کارگران یا کارفرمایانی تقاضا شود بر طبق قسمت اخیر تبصره یک ماده24 قانون کار و گزارش موضوع به شورایعالی کار.

5 ـ تهیه صورت حداقل حوایج زندگی کارگران حوزه شهرستان با در نظر گرفتن آئین‏نامه حداقل دستمزد و تطبیق آن با مقتضیات محل و پیشنهاد آن برای تصویب شورایعالی کار.

ماده 23ـ جلسات هیئت حل اختلاف هفته یکبار و اضافه برآن بسته بنظر خود هیئت است و به هر حال باید طوری باشد که درباره هر موضوعی از تاریخ وصول حد اکثر در ظرف20 روز رأی صادر نماید.

ماده 24ـ شکایات و موضوعاتی که به هیئت حل اختلاف ارجاع می‌شود باید کتبی بوده و هیئت مزبور آنها را به ترتیب تاریخ وصول رسیدگی می‌نماید چنانچه هیئت به اکثریت آراء موضوعی را فوری و مهم تشخیص دهد می‌تواند خارج از نوبت رسیدگی نماید.

ماده 25ـ محل تشکیل هیئت حل اختلاف در فرمانداری هر شهرستان خواهد بود. تنظیم صورتجلسات و ترتیب امور دفتری هیئت حل اختلاف با نماینده وزارت کار خواهد بود.

ماده 26ـ هیئت حل اختلاف حق دارد هرگونه اطلاعات و مدارک از نمایندگان طرفین (کارگران و کارفرمایان) بخواهد و نیز در صورت لزوم به کارگاه مراجعه و تحقیقات محلی بعمل آورد.

ماده 27ـ صورتجلسات هیئت حل‌اختلاف باید در 3 نسخه تنظیم شده یک نسخه به وزارت کار ارسال یک نسخه برای بایگانی کارگران و یک نسخه برای بایگانی کارفرمایان به نمایندگان آنها تسلیم گردد.

ماده 28ـ تصمیمات متخذه از طرف هیئت حل اختلاف که بر طبق قانون کار و این آئین‏نامه قطعیت داشته باشد بوسیله نماینده وزارت کار در ظرف 48ساعت به موقع اجراء گذارده می‌شود. متخلف علاوه بر اجبار به‌اجرای تصمیمات متخذه به مجازات‌های مقرر در تبصره 2 ماده 13 و مواد و تبصره ماده 23 قانون کار محکوم خواهد شد.

این آئیننامه در بیست و هفتمین جلسه شورایعالی کار مورخه 2/9/1325 به تصویب رسید.

از طرف نخست وزیر