بسمه تعالی
«با صلوات بر محمد و آل محمد»
‏سازمان حفاظت محیط زیست
سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری

هیأت وزیران در جلسه مورخ 22/1/1389 بنا به پیشنهاد شماره 52400-1 مورخ 3/9/1386 سازمان حفاظت محیط زیست و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، آیین نامه مدیریت، حفاظت و بهره برداری از غارهای کشور را به شرح زیر موافقت نمود:

آیین نامه مدیریت، حفاظت و بهره برداری از غارهای کشور
مصوب 1389,01,22

فصل اول - تعاریف

ماده 1- در این آیین نامه، واژه ها و اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می روند:

الف - سازمان: سازمان حفاظت محیط زیست

ب - کارگروه: کارگروه غارشناسی ایران موضوع ماده (3)

پ - غار: حفره ای واقع در سیمای طبیعی زمین که در اثر عوامل طبیعی یا به طور مصنوعی و دست کند ایجاد شده باشد.

‏ت - مناطق کارستی: مناطقی با سنگ های آهکی که در اثر وجود درز و شکاف، شدیداً تحت تأثیر انحلال آب باران و هوازدگی قرار گرفته و جهت تشکیل غار مستعد می باشند.

ث - میراث طبیعی جهانی: موضوع ماده (1) تصویبنامه شماره 26975/ت32915هـ مورخ 4/5/1384.

ج - مناطق چهارگانه: مناطق موضوع بند (الف) ماده (3) حفاظت و بهسازی محیط زیست.

چ - ظرفیت برد گردشگری: میزان بازدیدکنندگان از یک ناحیه که ضمن حداکثر رضایتمندی آنها، حداقل خسارت به منابع طبیعی وارد گردد.

فصل دوم - ارکان و وظایف کارگروه

ماده 2- ترکیب اعضای کارگروه به شرح زیر است:

الف - سازمان حفاظت محیط زیست (رییس کارگروه)

ب - سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری

پ - وزارت صنایع و معادن (سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور)

ت - وزارت جهاد کشاورزی (سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور)

ث - وزارت نیرو

ج - وزارت کشور

چ - وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری

ح - وزارت دفاع و پشتیبانی نیرو های مسلح (سازمان جغرافیایی نیرو های مسلح)

خ - سازمان تربیت بدنی

د - نماینده معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور (سازمان نقشه برداری کشور)

ذ - یک نماینده از تشکل های غیر دولتی ذی ربط به انتخاب رییس کارگروه

تبصره 1- نماینده از تشکل های غیر دولتی ذی ربط به مدت دو سال انتخاب خواهد شد و تجدید انتخاب وی بلامانع می باشد.

تبصره 2- رییس کارگروه در سطح معاون سازمان و نمایندگان دستگاه های عضو حداقل در سطح مدیر کل خواهند بود.

ماده 3- رییس کارگروه، بالاترین مقام مدیریتی کارگروه بوده که مسؤولیت برنامه ریزی، تدوین بودجه، نظارت، ساماندهی و هماهنگی امور کارگروه را عهده دار است.

ماده 4- دبیر کارگروه از کارکنان سازمان است که توسط رییس کارگروه تعیین شده و مسؤولیت اداره امور دبیرخانه، برگزاری جلسات و هماهنگی با اعضا و پیگیری مصوبات کارگروه را بر عهده دارد.

ماده 5- محل دبیرخانه کارگروه در سازمان خواهد بود.

ماده 6- شناسایی، مطالعه و تهیه طرح جامع حفاظت و بهره برداری از غارها، برنامه ریزی و تنظیم دستورالعمل، امور فرهنگی، آموزشی و همکاری های بین المللی در خصوص نحوه حفاظت و
بهره برداری از غارهای کشور و هماهنگی بین دستگاه های ذی ربط با رعایت قوانین و مقررات مربوط، بر عهده کارگروه می باشد.

ماده 7- کارگروه در راستای اجرای بهینه وظایف خود، حسب مورد دارای کارگروه های فرعی در
استان ها می باشد. نحوه تشکیل و اداره کارگروه های فرعی و حدود اختیارات آنها، بر طبق دستورالعملی خواهد بود که به تصویب کارگروه می رسد.

ماده 8- سطح همکاری و نحوه تعامل هر یک از دستگاه های عضو با کارگروه در چارچوب ‏اهداف و وظایف آنها به شرح زیر تعیین می گردد:

الف - سازمان حفاظت محیط زیست

1- انجام وظایف مربوط به دبیرخانه کارگروه

2- تهیه و اجرای طرح های مطالعاتی جهت اکتشاف و معرفی غارهای طبیعی کشور

3- کشف و شناسایی غارهای مشمول میراث طبیعی جهانی و حفاظت از آنها

4- بررسی وضعیت اکو سیستم موجود در غارها و شناسایی پوشش گیاهی و تنوع جانوری مربوط

5- مطالعه و امکان سنجی غارهای واجد ارزش های زیست محیطی خاص به منظور حفاظت و
بهره برداری پایدار

‏ب - سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری

1- مطالعه و ارائه طرح های گردشگری در چارچوب ضوابط و مقررات ذی ربط و صدور پروانه گردشگری جهت بازدید از غارهای خارج از مناطق چهارگانه

2- شناسایی و کشف آثار ارزشمند باستانی، فرهنگی و تاریخی موجود در غارها و حفاظت از آنها با رعایت مواد (9) و (10)

‏پ - سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور

1- همکاری در انجام بررسی های زمین شناسی شامل مطالعات سنگ شناسی، فسیل شناسی، آب شناسی و زمین ساختی در غارها

2- همکاری در راستای بررسی و معرفی مناطق کارستی کشور جهت شناسایی و اکتشاف ‏غارهای جدید

ت - سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور

1- همکاری در شناسایی و معرفی غارهای طبیعی واقع در عرصه های تحت مدیریت سازمان مذکور

2- همکاری در تهیه و اجرای طرح های منابع طبیعی و آبخیزداری در محدوده های واجد غارهای مرطوب و آبی در چارچوب ضوابط کارگروه

3- همکاری در جهت اعمال قوانین و مقررات مربوط به حفاظت از جنگل ها و مراتع کشور در حریم غارها

ث - وزارت نیرو

1- همکاری در جهت حفاظت و بهره برداری مجاز از منابع آبی موجود در غارها

2- همکاری در تنظیم و اجرای ضوابط مربوط به بهره برداری از آب های زیر زمینی در حریم غارها

‏ج - سازمان تربیت بدنی

1- ارائه خدمات مربوط به غار نوردی و غار پیمایی در جهت شناسایی و اکتشاف غارها

2- برگزاری و هدایت دوره‏های غار نوردی و غار پیمایی در چارچوب ضوابط کارگروه

3- ارائه خدمات امداد و نجات در غارهای کشور و برگزاری دوره های آموزشی مرتبط

چ - سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح

1- همکاری جهت نقشه برداری و مساحی داخل غارها

2- همکاری در تهیه اطلس و نقشه غارهای کشور

‏ح - وزارت کشور

1- حمایت و پشتیبانی لازم جهت افزایش قدرت اجرایی و نظارتی کارگروه در راستای حفاظت و بهره برداری از غارهای کشور

2- همکاری در تأمین منابع مالی مورد نیاز جهت شناسایی، حفاظت و بهره برداری پایدار از غارهای کشور بنا به پیشنهاد کارگروه های استانی توسط استانداری ها از محل اعتبارات تملک دارایی استانی

خ - وزارت علوم، تحقیقات و فن آوری
‏همکاری در انجام پژوهش ها و تحقیقات علمی پیرامون مباحث مختلف غارشناسی، برگزاری
نشست های علمی و کارشناسی و حمایت از مقالات و پایان نامه های مرتبط با علوم غار شناسی

‏د - معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور (سازمان نقشه برداری ‏کشور)
‏همکاری در تهیه اطلس و نقشه غارهای کشور

ذ - تشکل غیر دولتی ذی ربط
‏همکاری در زمینه شناسایی، پژوهش، حفاظت و بهره برداری پایدار از غارها

فصل سوم - حفاظت از غارها

ماده 9- مسؤولیت حفاظت از غارهای موجود در مناطق چهارگانه و میراث طبیعی جهانی، بر عهده سازمان بوده و تابع قوانین و ضوابط حاکم بر مناطق یاد شده می باشند.

ماده 10- مسؤولیت حفاظت و نگهداری از غارهای خارج از موضوع ماده (9) در چارچوب ضوابط کارگروه بر عهده سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری می باشد که با اولویت استفاده از بخش غیر دولتی صورت خواهد گرفت.

ماده 11- کارگروه موظف است فهرست غارهای واجد ارزش حفاظتی را با رعایت قوانین و مقررات مربوط تهیه و ابلاغ نماید.

ماده 12- کارگروه مکلف است ضوابط مربوط به حریم حفاظتی غارها را با در نظر گرفتن تنوع و
درجه بندی حفاظتی غارها تهیه و به تصویب مراجع ذی ربط برساند.

ماده 13- انجام فعالیت های زیر در محدوده و حریم غارهای موضوع ماده (11) ممنوع می باشد:

الف - ورود اشخاص و اشیاء به داخل غارها بدون هماهنگی با کارگروه های استانی

ب - آسیب رساندن، کندن و خارج نمودن ساختارهای زمین ساختی داخل غار و هر گونه تغییر در سیمای طبیعی غارها و حریم آنها، به استثنای موارد مربوط به پژوهش های علمی و غار نوردی که به تأیید کارگروه خواهد رسید.

پ - تغییر شرایط روشنایی داخل غارها بدون انجام بررسی و تأیید کارگروه، به جهت جلوگیری از بروز آثار سوء بر روی عوامل حیاتی و غیر حیاتی درون غار.

‏ت - هر گونه عملیاتی که منجر به تغییر فون و فلور داخل غارها گردد و یا شرایط زیست ‏موجودات زنده درون غار را بر هم زند.

‏ث - استفاده از سوخت های فسیلی و افروختن آتش به هر منظور در داخل غارها، به استثنای مواردی که به تأیید کارگروه های استانی خواهد رسید.

ج - تخلیه مستقیم و غیر مستقیم هر نوع فاضلاب انسانی و صنعتی و نیز دفن هر گونه پسماند در غارها و حریم آنها.

چ - هر گونه تخلیه مستقیم آب موجود در غارها، به استثنای مواردی که ضرورت آنها به تصویب کارگروه می رسد.

تبصره - ضوابط و دستورالعمل های مربوط به موارد فوق، توسط کارگروه تصویب و ابلاغ خواهد شد.

فصل چهارم - بهره برداری از غارهای موضوع ماده (11)

ماده 14- بهره برداری از غارهای موضوع ماده ‏(11)، جز در موارد زیر ممنوع می باشد:

الف - انجام فعالیت های طبیعت گردی با رعایت موازین زیر:

1- ارائه طرح امکان سنجی و ارزیابی زیست محیطی از سوی متقاضیان بخش دولتی و ‏غیر دولتی جهت بررسی در سازمان

2- اخذ مجوز بهره برداری از دستگاه‏های موضوع مواد (9) و (10)

3- بررسی و اتخاذ تدابیر ایمنی مصوب کارگروه از سوی بهره بردار

4- رعایت دقیق مسیر های بازدید داخل غار که قبلاً توسط کارگروه بررسی و تعیین شده باشد

5- رعایت ظرفیت برد گردشگری در بازدید از غارها

6- رعایت سایر موارد حفاظتی موضوع فصل سوم

ب - انجام فعالیت های زراعی، باغداری و دامداری مجاز در مستثنیات حریم غارهای موضوع ماده (10)

پ - سکونت اشخاص در سکونت گاه های مجاز واقع در حریم غارها

تبصره 1- دستگاه های موضوع مواد (9) و (10) مجاز هستند براساس آیین نامه ای که توسط کارگروه ‏تنظیم می گردد، نسبت به خرید حقوق دامداری های مجاز، کشاورزان، باغداران و سکونت گاه های واقع در حریم غارها اقدام نمایند.

تبصره 2- غارهای جدیدی که توسط اشخاص حقیقی یا حقوقی کشف می گردند. توسط دبیرخانه کارگروه ‏با حفظ نام کاشف ثبت خواهند شد.

تبصره 3- در بهره برداری مجاز از غارها، کاشفان مربوط در اولویت می باشند.

ماده 15- سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مکلف است صددرصد درآمد حاصل از فعالیت های گردشگری در غارهای تحت حفاظت خود را به حساب درآمد عمومی کشور واریز نماید.

فصل پنجم - امور حقوقی و مالی

ماده 16- دستگاه های موضوع مواد (9) و (10) موظفند در چارچوب قوانین و مقررات موجود با متخلفان از مقررات این آیین نامه برخورد نمایند و اقدامات حقوقی و قضایی لازم را به عمل آورند.

ماده 17- معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور موظف است اعتبارات مورد نیاز جهت اجرای این آیین نامه را همه ساله در ردیف ویژه کارگروه ‏غارشناسی ایران در بودجه سنواتی سازمان پیش بینی نماید.

معاون اول رئیس جمهور ـ محمدرضا رحیمی