هیات وزیران در جلسه مورخ 9/5/1373 بنا به پیشنهاد شماره 879 مورخ 7/2/1372 وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی ، به استناد ماده 24 قانون "تشکیل سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران " - مصوب 1369 - آیین نامه انتظامی رسیدگی به تخلفات صنعتی و حرفه ای شاغلان حرفه های پزشکی ووابسته را به شرح زیر تصویب نمود:

آیین نامه انتظامی رسیدگی به تخلفات صنفی وحرفه ای شاغلان حرفه های پزشکی وابسته
مصوب 1373,05,09با اصلاحات و الحاقات بعدی

فصل اول : تعاریف ، شرح وظایف و تخلفات صنفی و حرفه ای

قسمت اول : تعاریف

ماده 1 - حرفه های وابسته به امور پزشکی موضوع ماده 24 قانون تشکیل سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران - که از این پس قانون نامیده می شود - عبارتند از: فارغ التحصیلان کاردانی ، کارشناسی و کارشناسی ارشد شاغل در رشته ها علوم آزمایشگاهی ، تکنولوژی پزشکی ، رادیولوژی ، بیورادیولوژی ،رادیوتراپی ، پرستاری ، مامایی ، اطاق عمل ، هوشبری ، داروسازی ، تغذیه ، مبارزه با بیماریها، بهداشت خانواده ، بهداشت کار دهان و دندان ، فارغ التحصیلان دانشکده بهداشت ، رشته های مختلف توانبخشی ، فیزیوتراپی ، اودیومتری ، اپتومتری ، مدارک پزشکی ، رشته های مربوط به تجهیزات پزشکی ، مهندسی پزشکی ،بیوفیزیک ، بیوشیمی پزشکی ، خدمات اجتماعی و مددکاری و علوم پایه پزشکی .

تبصره - شاغلان پزشکی و حرفه های وابسته موضوع این ماده افرادی هستند که در یکی از مراکز درمانی و بهداشتی - اعم از خصوصی ، دولتی ، وابسته به دولت یا خیریه - اشتغال دارند و از این پس به اختصار شاغلان حرفه های پزشکی نامیده می شوند.

قسمت دوم : شرح وظایف و تخلفات صنعتی و حرفه ای

ماده 2 - شاغلان حرفه های پزشکی مکلفند بدون توجه به ملیت ، نژاد، مذهب و موقعیت اجتماعی - سیاسی بیماران حداکثر تلاش ممکن را در حدود وظایف حرفه ای خود به کار ببرند.

ماده 3 - شاغلان حرفه های پزشکی باید طبق موازین علمی ، شرعی و قانونی ، صنعتی و حرفه ای انجام وظیفه کرده و از ارتکاب کارهایی که موجب هتک حرمت جامعه پزشکی می شود خودداری کنند.

ماده 4 - شاغلان حرفه های پزشکی موظفند اسرار بیمار و نوع بیماری او را - مگر در موارد تصریح شده در قوانین - حفظ کنند.

ماده 5 - پزشکان و داندانپزشکان و متخصصان و دکترهای حرفه ای علوم آزمایشگاهی موظف به پذیرش آن تعداد بیمار هستند که بنا به تشخیص سازمان نظام پزشکی حسب مورد معاینه دقیق و انجام آزمایشهای آنها در یک زمان مناسب میسر باشد.

ماده 6 - انجام امور خلاف شئون پزشکی توسط شاغلان حرفه های پزشکی ممنوع است .

ماده 7 - تحمیل مخارج غیر ضروری به بیماران ممنوع است .

ماده 8 - ایجاد رعب و هراس در بیمار با تشریح وخامت بیماری یا وخیم جلوه دادن بیماری ممنوع است و پزشک می تواند به نحو مقتضی بستگان بیمار را درجریان خطرات و وخامت و عواقب احتمالی بیماری قرار دهد.

ماده 9 - تجویز داروهای روان گردان و مخدر به گونه ای که به حالت اعتیاد در آید ممنوع است ، مگر در مواردی که بیمار از دردهای شدید ناشی از بیماریهای غیرقابل علاج رنج ببرد یا ضرورت پزشکی مصرف آنها را ایجاب کند.

ماده 10 - شاغلان حرفه های پزشکی مکلفند تعرفه های خدمات درمانی مصوب را رعایت کنند.

ماده 11 - شاغلان حرفه های پزشکی مکلفند در مواقعی که به منظور پیشگیری از بیماریهای واگیر یا در هنگام بروز سوانح از سوی وزارت بهداشت ، درمان وآموزش پزشکی یا مراجع تعیین شده از طرف وزارت یاد شده از آنان استمداد می شود، همکاری ممکن و لازم را معمول دارند.

ماده 12 - جذب بیمار از موسسات بهداشتی و درمانی دولتی ، وابسته به دولت و خیریه به مطب شخصی یا بیمارستان ، پلی کلینیک ، داروخانه و پاراکلینیک خصوصی به منظور استفاده مادی ممنوع است .

ماده 13 - شاغلان حرفه های پزشکی حق دریافت هیچگونه وجه یا مالی را از بیماران علاوه بر وجوهی که توسط مسئولان موسسه درمانی ذیربط دریافت می شود ندارند.

ماده 14 - جذب بیمار به صورتی که مخالف شؤون حرفه پزشکی باشد، همچنین هر نوع تبلیغ گمراه کننده از طریق رسانه ها گروهی و نصب آگهی در اماکن ومعابر، خارج از ضوابط نظام پزشکی ممنوع است . تبلیغ تجاری کالاهای پزشکی و دارویی از وی شاغلان حرفه های پزشکی ، همچنین نصب اعلانات تبلیغی که جنبه تجاری دارند، در محل کار آنها مجاز نیست .

ماده 15 - انتشار مقالات و گزارشهای پزشکی و تشریح مطالب فنی و حرفه ای که جنبه تبلیغاتی گمراه کننده داشته باشند از طریق وسایل تبلیغاتی ممنوع است .

ماده 16 - شاغلان حرفه های پزشکی نباید از عناوین علمی و تخصصی که به تایید وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی نرسیده است استفاده کنند.

ماده 17 - شاغلان حرفه های پزشکی حق دریافت و پرداخت هر گونه وجهی به هر عنوان بابت اعزام و معرفی بیماران به مطب و موسسات پزشکی را ندارند.

ماده 18 - پزشک نباید داروهایی را که از طرف وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی در فارماکوپه ( مجموعه دارویی کشور ) اعلام نشده است تجویز کند.وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی همه ساله فهرست داروهای مندرج در فارماکوپه ( مجموعه دارویی کشور ) را اعلا م می کند.

ماده 19 - پزشک معالج مسئول ادامه درمان بیمار خود است مگر اینکه بیمار یا بستگان او مایل نباشند.

ماده 20 - در مواردی که مشاوره پزشکی لازم باشد انتخاب پزشک مشاور با توافق بیمار و بستگان او و پزشک معالج به عمل می آید.

ماده 21 - تجویز داروهای زائد بر نیاز بیمار یا غیر متجانس و خارج از ضوابط علمی و فنی ممنوع است .

ماده 22 - فروش دارو و ابزار پزشکی توسط پزشکان مگر با مجوز رسمی وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی ممنوع است .

ماده 23 - مشخصات و طرز استعمال داروهای تجویز شده به بیمار باید توسط پزشک با خط خوانا و آشنای قابل فهم در نسخه قید شود.

تبصره 1 - صدور نسخه های همسان و متحدالشکل ممنوع است .

تبصره 2 - دکتر داروساز موظف به توضیح چگونگی تجویز داروها طبق نسخه پزشک است .

ماده 24 - نظارت بر امور فنی موسسات پزشکی در تمام ساعتها به عهده مسوولان فنی آنهاست .

ماده 25 - اندازه و سایر مشخصات سرنسخه ها، تابلوها، و چگونگی درج آگهی در رسانه ها باید طبق نمونه ای باشد که به تصویب شورای عالی نظام پزشکی می رسد.

ماده 26 – به کارگیری و استفاده از افراد غیر مجاز در امور پزشکی و حرفه های وابسته در موسسات پزشکی ممنوع است .

ماده 27 - شاغلان حرفه های پزشکی مکلفند تاسیس و تغییر نشانی مطب و موسسات پزشکی خود را به سازمان نظام پزشکی محل اطلاع دهند.

ماده 28 - شاغلان حرفه های پزشکی مکلفند در موارد فوریت های پزشکی اقدامات مناسب و لازم را برای نجات بیمار بدون فوت وقت انجام دهند.

ماده 29 - مسئوولان فنی موسسات پزشکی - اعم از دولتی ، وابسته به دولت ، خصوصی و خیریه - مکلفند علاوه بر قوانین و مقررات موجود در آیین نامه های مصوب وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی ، مقررات فنی مصوب سازمان نظام پزشکی ، همچنین ضوابط علمی و حرفه ای ذیربط را رعایت کنند.

فصل دوم : مجازاتهای انتظامی

ماده 30 - مجازاتهای انتظامی به شرح زیر تعیین می شود:
الف : تذکر یا توبیخ شفاهی در حضور هیات مدیره نظام پزشکی محل .
ب : اخطار یا توبیخ کتبی با درج در پرونده نظام پزشکی محل .
ج : توبیخ کتبی با درج در پرونده نظام پزشکی و نشریه نظام پزشکی محل یا الصاق رای در تابلو اعلانات نظام پزشکی محل .
د: محرومیت از اشتغال به حرفه های پزشکی و وابسته از سه ماه تا یکسال در محل ارتکاب تخلف .
هـ : محرومیت از اشتغال به حرفه های پزشکی و وابسته از سه ماه تا یکسال در تمام کشور.
و: محرومیت از اشتغال به حرفه های پزشکی وابسته از بیش از یکسال تا پنج سال در تمام کشور.
ز: محرومیت دایم از اشتغال به حرفه های پزشکی و وابسته در تمام کشور.

‌تبصره (منسوخه 07/03/1374)- هیأتهای بدوی و عالی انتظامی مجاز هستند به جای اجرای حکم محکومیت در بندهای «‌الف»، «ب» و «ج» این ماده حسب درخواست محکوم‌علیه تا دو ‌میلیون و پانصد هزار ریال متناسب با نوع تخلف از وی دریافت و به حساب سازمان نظام پزشکی محل اشتغال به حرفه پزشکی واریز کنند.

ماده 31 - مجازاتهای موضوع ماده 30 این آیین نامه به شرح زیر اعمال می شوند:

الف : متخلفان از مواد 2، 4، 5، 8، 19، 20، 23، 25 و 27 این آیین نامه حسب مورد به مجازاتهای مقرر در بندهای "الف " یا "ب " یا "ج ."

تبصره - متخلفان از مواد 4، 8 و 25 در صورت تکرار موارد به مجازات مقرر در بند د.

ب : متخلفان از مواد 9، 15، 16، 18، 21، 22 و 24 حسب مورد به مجازاتهای مقرر در بندهای "ب " یا "ج " یا "د."

ج : متخلفان از مواد 6 7، 10، 11، 12، 13، 14، 17 و 26 حسب مورد به مجازاتهای مقرر در بندهای "ج " یا "د" یا "هـ."

د : متخلفان از ماده 29 حسب مورد به مجازاتهای مقرر در بندهای "ج " یا "د" یا "ه " یا "و."

هـ : متخلفان از ماده 3 حسب مورد به مجازاتهای مقرر در بندهای "ج " یا "د" یا "ه " یا "و" یا "ز."

و : متخلفان از ماده 28 به مجازاتهای مقرر در بندهای "د" یا "ه " یا "و."

ماده 32 - مفاد آرای قطعی هیاتهای انتظامی نظام پزشکی در مورد بندهای "د"، "ه "، و "و" ماده 30 در مطبوعات محلی و کثیرالانتشار کشور درج می شود.

ماده 33 - در مواردی که رای قطعی به محرومیت از اشتغال به امور پزشکی و حرفه های وابسته صادر می شود اشتغال محکوم علیه به حرفه های یاد شده درمدت محرومیت در بخشهای خصوصی ، عمومی ، دولتی و خیریه ممنوع است .

تبصره - محرومیت از اشتغال به حرفه پزشکی ، دندانپزشکی ، داروسازی و علوم آزمایشگاهی کارکنان نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران محدود به حرفه های مربوط و خارج از خدمات سازمانی آنان است و ادامه اشتغال به کار آنان در موسسات وابسته به نیروهای مسلح منوط به اختیارات و مقررات نیروهای یاد شده است .

فصل سوم : رسیدگی به تخلفات

قسمت اول : مرجع رسیدگی و چگونگی شروع به امر رسیدگی

ماده 34 - مرجع رسیدگی به تخلفات انتظامی شاغلان حرفه های پزشکی در هر شهرستان هیات بدوی انتظامی نظام پزشکی آن شهرستان است .

ماده 35 - هیات بدوی انتظامی نظام پزشکی در موارد زیر مکلف به شروع امر رسیدگی است :
الف - وصول شکایت از طرف شاکی خصوصی اعم از شخص حقیقی یا حقوقی .
ب - اعلام تخلف از طریق مراجع قضایی یا موسسات و سازمانهای دولتی .
ج - اعلام تخلف از طرف شورای عالی یا هیات عالی انتظامی و رییس یا هیات مدیره نظام پزشکی شهرستان مربوط.

تبصره - مراجع یاد شده در بندهای بالاحداکثر ظرف یکسال از وقوع تخلف می توانند به هیاتهای بدوی اعلام شکایت کنند.

ماده 36 - شکایتها باید با امضا و شامل نام و مشخصات و نشانی کامل شاکی و مشتکی عنه باشد و به شکایات بدون امضا یا با امضای مستعار ترتیب اثر داده نمی شود.

ماده 37 - شکایت و اعلام تخلف از طریق دبیرخانه نظام پزشکی هر شهرستان به هیات بدوی انتظامی مربوط ارسال می شود.

ماده 38 - رئیس هیات بدوی انتظامی باید رسیدگی مقدماتی را به یکی از اعضای هیات به عنوان عضو محقق ارجاع کند، عضو محقق موظف است حداکثرظرف یک ماه هر نوع تحقیق را انجام دهند و گزارش آن را به هیات ارائه کند. دبیرخانه نظام پزشکی شهرستان موظف است رونوشت شکواییه یا اعلام تخلف وضمایم را برای مشتکی عنه ارسال کند تا مشتکی عنه ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ ، پاسخ کتبی خود را به ضمیمه دلایل و مدارک مورد استناد به دبیرخانه نظام پزشکی شهرستان تسلیم کند.

ماده 39 - در صورتی که عضو محقق عقیده بر منع تعقیب داشته باشد نظریه کتبی خود را به هیات بدوی انتظامی اعلام می کند تا در صورت موافقت هیات مزبور پرونده غیر قابل رسیدگی اعلام و بایگانی شود، ولی چنانچه نظر هیات بر تعقیب و ادامه رسیدگی باشد به ترتیب مقرر در ماده 38 عمل می شود.

تبصره - در موارد بالا چنانچه هیات بدوی پرونده را غیر قابل رسیدگی اعلام و مختومه نماید، شاکی می تواند به هیات عالی انتظامی شکایت کند.

ماده 40 - دبیرخانه پس از وصول پاسخ یا در صورتی که در مهلت مقرر پاسخی نرسد، پرونده را به هیات بدوی ارسال می کند تا در صورت آماده بودن پرونده هیات رای مقتضی صادر کند. چنانچه ارائه توضیحی از طرفها یا استماع شهادت شهود و مطلعان لازم باشد هیات باید وقت رسیدگی را معین و شخص یااشخاصی را که توضیح آنان لازم است دعوت کند.

تبصره 1 - عدم حضور دعوت شدگان مانع رسیدگی نیست .

تبصره 2 - هیات می تواند در صورت لزوم نظر کارشناس یا کمیسیون تخصصی در موضوع را استعلام کند.

ماده 41 - رای هیات بدوی باید موجه و مدلل و مستند به مقررات قانونی باشد و با رای اکثریت ( حداقل 4 نفر ) معتبر است .

ماده 42 - رای هیات بدوی توسط رییس هیات بدوی انتظامی نظام پزشکی محل باید به طرفها ابلاغ شود و رونوشت رای صادر شده برای رییس نظام پزشکی محل و هیات عالی انتظامی ارسال شود.

ماده 43 - اعضای اصلی یا علی البدل هیاتهای بدوی یا تجدیدنظر در موارد زیر در رسیدگی و صدور رای شرکت نمی کنند:
الف : عضو هیات با متهم قرابت سببی یا نسبی تا درجه دوم از طبقه سوم داشته باشد.
ب : عضو هیات با متهم دعوای حقوقی یا جزایی داشته یا در دعوای طرح شده ذینفع باشد.
ج : عضو هیات ، متخلف یا مدعی تخلف باشد.

ماده 44 - موسسات درمانی و بهداشتی و سایر مراجع مربوط - اعم از دولتی ، وابسته به دولت ، خصوصی و خیریه - مکلفند اصل کلیه اوراق پرونده پزشکی بیمار یا فتوکپی ممهور به مهر موسسه درمانی و بهداشتی را که به امضای رییس آن واحد رسیده است در صورت مطالبه هیاتهای بدوی و عالی انتظامی ظرف ده روز پس از ابلاغ درخواست در اختیار هیاتهای یاد شده قرار دهند، در غیر این صورت طبق مقررات با آنان برخورد می شود.

تبصره - چنانچه در پرونده پزشکی بیمار اسناد طبقه بندی شده وجود داشته باشد و رسیدگی به اتهام منوط به اطلاع هیاتها از آنها باشد، دسترسی به این قبیل اسناد با رعایت مقررات مربوط امکان پذیر است .

ماده 45 - تصمیمات گرفته شده در مراجع قضایی در هر حال مانع رسیدگی انتظامی نیست .

ماده 46 - هر گاه هیاتهای بدوی یا انتظامی در جریان رسیدگی به مواردی که جنبه جزایی داشته باشد برخورد نمایند مکلفند موضوع را به مراجع قضایی اعلام کند، ولی این امر مانع رسیدگی انتظامی نیست .

قسمت دوم : تجدید نظرخواهی

ماده 47 - تجدید نظر خواهی از آرای صادر شده ، حداکثر ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ رای امکان پذیر است ، تجدید نظرخواه باید در مدت یاد شده اعتراض خودرا به صورت کتبی به دبیرخانه هیات بدوی انتظامی صادرکننده رای یا دبیرخانه هیات عالی انتظامی تسلیم و رسید دریافت کند.

ماده 48 - تجدید نظرخواهی مانع اجرای رای بدوی می شود و در صورت عدم دریافت درخواست تجدید نظر در مهلت مقرر، رای صادر شده قطعی و از تاریخ انقضای مهلت تعیین شده لازم الاجراست .

ماده 49 - هیات بدوی مکلف است در صورت تسلیم اعتراضیه ظرف یک هفته لایحه اعتراضی و پرونده مربوط را به هیات عالی انتظامی ارسال کند.

ماده 50 - هر گاه پرونده گرفته شده از هیات بدوی آماده صدور رای باشد، هیات عالی انتظامی رای مقتضی را صادر می کند و در صورتی که هیات انجام تحقیق یا اخذ توضیحی را لازم بداند نسبت به رسیدگی اقدام و در صورت لزوم با تعیین وقت از طرفها دعوت می کند.

ماده 51 - رای هیات عالی انتظامی قطعی و لازم الاجراست و با امضای رئیس هیات عالی انتظامی ابلاغ می شود.

فصل چهارم : سایر مقررات

ماده 52 - اعضای سازمان نظام پزشکی مکلفند حق عضویت را به میزان تعیین شده و راس موعد مقرر در نظام پزشکی محل پرداخت کنند، در غیر این صورت عضویت آنها از طرف سازمان به حالت تعویق در می آید.

ماده 53 - وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی با همکاری سازمان نظام پزشکی ، دستورالعمل چگونگی ، میزان حضور و مدت تعطیلی مطب در محل اقامت را تهیه و ابلاغ می کند.

ماده 54 - در مورد تعدد تخلف برای هر تخلف مجازات انتظامی جداگانه در نظر گرفته می شود و به هنگام تکرار تخلف حداکثر مجازات انتظامی مقرر، تعیین واجرا می شود.

ماده 55 - موسسات درمانی و بهداشتی و سایر مراجع مربوط - اعم از دولتی ، وابسته به دولت ، خصوصی و خیریه - مکلفند اصل کلیه اوراق پرونده پزشکی بیمار یا فتوکپی ممهور به مهر موسسه درمانی و بهداشتی را که به امضای رییس آن واحد رسیده است در صورت مطالبه هیاتهای بدوی و عالی انتظامی ظرف ده روز پس از ابلاغ درخواست در اختیار هیاتهای یاد شده قرار دهند، در غیر این صورت طبق مقررات با آنان برخورد می شود.

تبصره - چنانچه در پرونده پزشکی بیمار اسناد طبقه بندی شده وجود داشته باشد و رسیدگی به اتهام منوط به اطلاع هیات ها از آنها باشد، دسترسی به این قبیل اسناد با رعایت مقررات مربوط امکان پذیر است .

ماده 56 - ابلاغ آرا و سایر اوراق موضوع این آیین نامه از طریق پست سفارشی یا مامور ابلاغ سازمان نظام پزشکی یا حسب مورد دانشگاه یا دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی - درمانی محل صورت می گیرد.

تبصره 1 - دانشگاه ها یا دانشکده های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی محل حسب مورد مکلفند نتیجه ابلاغ را با قید تاریخ ابلاغ به هیات های رسیدگی کننده اعلام کنند.

تبصره 2 - تشخیص صحت ابلاغ با هیات رسیدگی کننده است .

ماده 57 - آرای قطعی و لازم الاجرای هیات بدوی و هیات عالی انتظامی حسب مورد توسط دانشگاه یا دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی - درمانی وبا نظارت سازمان نظام پزشکی محل به موقع اجرا گذاشته می شود.

تبصره - مسؤولیت پی گیری اجرای احکام صادر شده با سازمان نظام پزشکی است .

حسن حبیبی- معاون اول رییس جمهور،