آئین‌نامه اجرائی قانون جمع‌آوری و فروش کالاهای متروکه، قاچاق و ضبطی قطعیت یافته و کالای قاچاق بلاصاحب و صاحب‌متواری
مصوب 1362,02,25با اصلاحات و الحاقات بعدی

هیئت وزیران در جلسه مورخ 1362/2/25 بنا به پیشنهاد شماره 557 مورخ 1362/1/31 وزارت امور اقتصادی و دارایی، آئین‌نامه اجرایی قانون جمع‌آوری و‌فروش کالای متروکه، قاچاق و ضبطی قطعیت یافته و کالای قاچاق بلاصاحب و صاحب متواری بشرح زیر تصویب نمودند.

ماده 1 - جهت اجرای ماده واحده، سازمانی بنام "‌مرکز جمع‌آوری و فروش کالاهای متروکه ضبطی و قاچاق قطعیت یافته و کالای قاچاق بلاصاحب و صاحب‌متواری" در وزارت امور اقتصادی و دارائی تشکیل میشود که زیرنظرهیات تعیین شده در قانون و تحت نظارت وزارت امور اقتصادی و دارائی نسبت به‌جمع‌آوری و فروش کالاهای فوق‌الذکر اقدام مینماید.

تبصره - ریاست هیات تعیین شده در قانون با نماینده وزیر امور اقتصادی و دارائی بوده و هیات در صورت نیاز از کارمندان و پرسنل کمیته اجرائی کالای متروکه‌ سابق و واحدهای متروکه دولتی، در سازمان خود با رعایت مقررات و ضوابط قانونی استفاده خواهد نمود.

تبصره 2 - سازمان تشکیلاتی مرکز توسط هیات با هماهنگی سازمان امور اداری و استخدامی کشور تهیه و به تصویب وزیر امور اقتصادی و دارائی خواهد‌رسید.

تبصره 3 - هیات میتواند کالاهای موجود در انبارهای کمیته اجرائی کالای متروکه سابق و واحدهای کالای متروکه دولتی را طبق این آئین‌نامه بفروش برساند.

ماده 2 - مسئولین ادارات بنادر و کشتیرانی و شرکت ملی انبارهای عمومی و خدمات گمرکی و مسئولین دوایر انبارهای گمرکات مکلفند در پایان هر هفته رئیس‌ گمرک مربوطه را با تسلیم گزارشی در 3 نسخه از مقدار و نوع کالاهائیکه مدت توقف مجاز آن سپری گردیده، مطلع نمایند.
‌این گزارش باید حاکی از مشخصات زیر باشد.
1 - شماره ثبت دفتر انبار
2 - تعداد و نوع بسته‌ها و علامت شماره آنها
3 - شماره اظهارنامه اجمالی و تاریخ تسلیم آن به بندر - گمرک - انبارهای عمومی حسب مورد
4 - نام وسیله نقلیه و متصدی حمل و نقل
5 - نام و نشانی شخصی (‌اعم از حقیقی یا حقوقی) که کالا بنام او تحویل شده است.
6 - نام و نشانی محلی که کالا در آنجا قرار دارد (‌اماکن گمرکی یا انبار اختصاصی یا انبارهای عمومی رسمی و سردخانه)
7 - توضیح راجع به وضع کالا در حین ورود به انبار
‌هر گاه در اسناد حمل نام و نشانی صاحب کالا تعیین نشده باشد و یا کالا بنام دارنده حواله نامه و متصدی حمل تحویل شده باشد باید بصراحت در گزارش‌ مزبور قید شود. رئیس گمرک حداکثر ظرف 48 ساعت باید ضمن ارسال یک نسخه از گزاراش به هیات موضوع قانون مربوطه نسخه دیگر را برای اقدام به‌متصدی نگهداری حساب کالای متروکه گمرک ارجاع نماید.

تبصره - هر گاه در مهلت یک هفته مذکور، توقف هیچ کالائی از مدت مجاز تجاوزنکرده باشد گزارش منفی باید داده شود.

ماده 3 - مسئول امورمتروکه گمرک موظف است بلافاصله ورقه اخطاریه برای ابلاغ بشخصی که کالا بنام و نشانی او تحویل انبار شده یا به متصدی حمل (‌در‌صورتیکه صاحب کالا یا نماینده او بنام و نشانی معلوم نباشد) در دو نسخه تهیه و به امضاء رئیس گمرک یا قائم مقام او برای شخص مزبورارسال و پس از‌ابلاغ، یک نسخه آنرا دریافت دارد و اگر شخص مزبور یا متصدی حمل مقیم محل نباشد اخطاریه را با پست سفارشی ارسال و رسید اخطاریه یا رونوشت قبض‌نامه سفارشی را به پیش نویس اخطاریه ضمیمه نمایند (‌جهت معلوم شدن تاریخ ابلاغ گمرک باید تاریخ ابلاغ اخطاریه را کتباً از اداره پست خواسته و اعلام کتبی ‌اداره پست را در پرونده مربوطه بایگانی نماید).
‌در ورقه اخطاریه علاوه بر ذکر تمام مشخصات مذکور در گزارش مسئولین موضوع ماده یک و اینکه مدت توقف قانونی کالا در انبارمنقضی شده باید به شخص‌ مزبوریا متصدی حمل اعلام شود که چنانچه در مدت 20 روز از تاریخ ابلاغ اخطاریه کالای خود را اظهار و از گمرک خارج نکند، کالای مزبور فوری بفروش ‌خواهد رسید.
‌در مورد کالاهائیکه نام و نشانی متصدی حمل هم معلوم نباشد، گمرک موظف است مشخصات کالا را در یکی از روزنامه‌های کثیرالانتشار آگهی و درآن ‌قید کند که کالا پس از 20 روز از تاریخ انتشار آگهی بفروش خواهد رسید و یک نسخه از آگهی منتشره باید ضمیمه پرونده امر شود.

تبصره 1 - کالاهائیکه بعلت اختلاف ارزش، مقررات ماده 13 قانون امور گمرکی نسبت به آن اعمال خواهد شد ابلاغ اخطاریه موضوع این ماده ضرورت‌ نخواهد داشت.

تبصره 2 - به مجرد اینکه بیست روز از تاریخ ابلاغ اخطاریه به صاحب کالا یا متصدی حمل یا نشر آگهی سپری شد مسئول امور متروکه مکلف است اقلام کالای‌ متروکه موجود را در فهرست مخصوص کالای متروکه ثبت و آنرا نزد رئیس گمرک ارسال دارد.

ماده 4 - مسئولین انبار هر یک از ادارات بنادر و کشتیرانی و شرکت ملی انبارهای عمومی و خدمات گمرکی و گمرک پس از ارسال گزارش موضوع ماده یک این ‌آئین‌نامه برای رئیس گمرک دیگر نباید بدون اطلاع مسئول امورمتروکه گمرک اظهارنامه‌های ارائه شده را ازحیث موجودی کالا گواهی نمایند.

ماده 5 - بلافاصله بعد از انقضا اخطار 20 روزه موضوع ماده 2 باید برای هر قسمت (‌پارتی) کالا اظهارنامه گمرکی ورودی از طرف قسمت مربوطه گمرک تنظیم و‌کالا بوسیله ارزیابان و با حضور انباردار و نماینده رئیس گمرک رسیدگی و مقدار و نوع و ارزش و سایر مشخصات آن و حقوق گمرکی و سود بازرگانی و‌هزینه‌های گمرکی و عوارض مربوطه نیز احتساب و در اظهارنامه قید گردد.

تبصره 1 - در صورتیکه کالا قابل نمونه‌برداری باشد، نمونه‌ای از کالا اخذ و به اظهارنامه لاک و مهر و در غیر اینصورت (با وجود کاتالک) کاتالک یا بروشور‌ضمیمه اظهارنامه خواهد شد.

تبصره 2 - محاسبه حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض کالای متروکه بر اساس مقررات عمومی صادرات و واردات زمان فروش انجام خواهد گرفت ولی از‌لحاظ شرایط ورود، مقررات عمومی صادرات و واردات سال ورود کالا ملاک است.

تبصره 3 - نماینده هیات میتواند در امرارزیابی کالاها نظارت داشته باشد.

ماده 6 - فهرست و مشخصات کامل کالای قاچاق و ضبطی قطعیت یافته و کالای قاچاق بلاصاحب و صاحب متواری قابل فروش در آخرهرهفته باید توسط‌ واحد قضائی هرگمرک تهیه و تسلیم رئیس گمرک گردد و رئیس گمرک مکلف است بلافاصله فهرست مزبور را برای هیات مسئول ارسال دارد تا هیات بهر‌طریق که مقتضی بدانند با رعایت تبصره 2 و 4 قانون یاد شده نسبت بفروش کالا اقدام نماید.

ماده 7 - کالای متروکه (‌دولتی و غیردولتی) قاچاق و ضبطی قطعیت یافته و کالای قاچاق بلاصاحب و صاحب متواری به تشخیص هیات مصرحه در قانون‌مزبور و پس از اذن حاکم شرع (‌در مورد کالای غیر دولتی که حد اکثر ظرف ده روز باید اعلام شود) با رعایت تبصره 2 قانون یاد شده بیکی از طرق زیر.
1 - حراج
2 - مزایده کتبی
3 - خرده فروشی
‌فروخته خواهد شد.

تبصره 1 - کالای موضوع این ماده در اجرای حکم تبصره 2 قانون مذکور پس از قیمت‌گذاری توسط کارشناسان ذیصلاح به تشخیص هیأت مسئول با اخذ بهاء و با ‌صدور قبض فروش به نهادهای انقلابی، وزارتخانه‌ها و سازمانهای دولتی، مراکز خدمات عمومی (‌در صورت نیاز برای مصرف) و تعاونیها حتی برای فروش(‌بطور خرده فروشی) تحویل خواهد شد.

تبصره 2 - آگهی فروش کالاهای موضوع این ماده بمنظور اطلاع عامه در یکی از روزنامه‌های کثیرالانتشار درج خواهد شد در صورتیکه نهادهای انقلابی، ‌وزارتخانه‌ها و سازمانهای دولتی، مراکز خدمات عمومی و تعاونیها نیاز به کالا یا کالاهائی ازفهرست آگهی شده داشته باشند مکلفند تقاضای خود را حداکثر یکهفته قبل از تشکیل جلسه حراج یا مزایده کتبی کتباً به هیأت مربوطه تسلیم و رسید دریافت دارند (‌و در مورد کالاهای خرده‌فروشی تقاضا لزوماً باید ظرف‌ ضرب‌الاجل مقرره در آگهی به هیأت تسلیم شود) در اینصورت کالای مورد تقاضا پس از تعیین قیمت با اخذ بهاء و صدورقبض فروش تحویل متقاضی با رعایت‌ اولویت مندرج در قانون خواهد شد و به تقاضاهائیکه بعد ازموعد مقرربه هیأت برسد، ترتیب اثر داده نخواهد شد.
‌آگهی فروش موضوع این ماده باید بیست روز قبل از تشکیل جلسه حراج یا مزایده بعمل آید.

تبصره 3 - کالاهای غیرمجاز منحصراً بطریق خرده‌فروشی بفروش خواهد رسید.

ماده 8 - تشخیص اولویت برای فروش و تحویل کالاهای موضوع ماده 6 این آئین‌نامه در ارتباط با تبصره 2 قانون در شرایط مساوی بعهده هیأت میباشد.

ماده 9 - بمنظور احتراز از تراکم امر فروش و تسریع در آن هیأت موضوع قانون در مواردی که به مصلحت تشخیص دهد میتواند راساً با رعایت قانون نسبت‌به فروش کالای متروکه، قاچاق و ضبطی قطعیت یافته و کالای قاچاق بلاصاحب و صاحب متواری در گمرکات و بنادر اقدام یا نمایندگانی جهت فروش کالای موصوف‌ درمحل تعیین نماید.

ماده 10 - عمل حراج باید با حضورهیأت موضوع قانون و یا نمایندگان منتخب هیأت که در بنادر و گمرکات تعیین میشوند صورت گیرد شرح هر قسمت از‌کالاها که مستقلاً حراج میشود باید در صورتمجلس جداگانه که در چهار نسخه تنظیم و حاکی از تمام مشخصات کالای فروش رفته خواهد بود.
‌منعکس و بامضای هیأت یا نمایندگان مذکور و همچنین خریدار و متصدی حراج برسد. پس از فروش، گمرک مربوط با دریافت بهای کالای فروش رفته و صدور‌قبض (‌سپرده یا قبض درآمد حسب مورد با توجه به تبصره 5 قانون) برای آن سند فروش صادر و کالا باستناد سند مزبور از گمرک خارج میشود. یک نسخه از‌صورتمجلس برای مسئول انبار بمنظورتفریغ دفتر انبار و نسخه دیگر برای همان منظور به مسئول امور متروکه که تسلیم و یک نسخه در پرونده امر بایگانی و‌نسخه دیگر نزد هیأت باقی خواهد ماند.

تبصره - هیأت (‌مندرج در قانون) مجاز است کالاها را بهر مبلغ که باشد بهر یک از سه طریق حراج خرده فروشی (‌پس از تعیین قیمت توسط کارشناسان‌ ذیصلاح) و مزایده کتبی که مقتضی بداند بفروش برساند فروش بطریق مزایده تابع مقررات مربوط بمزایده اموال دولتی میباشد. هر گاه کالائی در جلسه‌اول حراج بفروش نرسد هیأت مذکور میتواند فی‌المجلس و یا درجلسات بعد در قیمت عرضه شده در حراج تجدید نظر نموده و با رعایت صلاح دولت بهر‌قیمت در حراج بفروش برساند.

ماده 11 - هیأت باید مراقبت نماید که کالای موضوع هر یک از ارتیکل‌های دفتر انبار جداگانه و بدون اختلاط بیکدیگر درمعرض حراج یا مزایده گذاشته شود ‌یا بفروشگاه ارسال گردد. و صورتمجلس جداگانه برای هر یک تنظیم گردد ولی در هر حال مختار است که کالای موضوع ارتیکل واحد را بنا بمصلحت بدفعات بمعرض فروش بگذارد.

تبصره - در مورد کالاهای یکنواخت و ازهرجهت مشابه فروش آن یکجا با صدور قبض فروش تفکیکی بلامانع خواهد بود.

ماده 12 - کالای موضوع این قانون که دستورتوقیف آن از طرف مقامات صالح داده میشود باستثنای مواردیکه مقامات قضائی باستناد ماده 5 قانون راجع‌ بمجازات اسلامی دستورتوقیف آنرا داده‌اند در صورتیکه بلحاظ قانون قابل فروش باشد پس از انجام تشریفات مقرر و ارسال یک نسخه از آگهی فروش ‌موضوع ماده 6 این آئین‌نامه و همچنین اعلام روز و محل فروش بمقامات توقیف کننده بفروش خواهد رسید.

ماده 13 - پس از انجام حراج یا تشریفات مزایده معامله آن کالا قطعی محسوب است و طرفین معامله حق استفاده از هیچگونه اختیار فسخی را ندارند و حذف‌ کلیه خیارات باید طبق مفاد این ماده در جلسه حراج یا مزایده باطلاع مشتریان برسد و در صورتمجلس فروش تصریح گردد.

تبصره - هر گاه صاحب کالا بعد از نشر آگهی حراج و قبل از اینکه هیأت مندرج در قانون یا نمایندگان وی کالای متروکه را بفروش برساند (‌چوب حراج بخورد)‌ یا اینکه برنده مزایده اعلام شود کالای خود را برای ورود قطعی یا موقت، صدور قطعی یا موقت، اعاده بخارج و کابوتاژ اظهار و بلافاصله کلیه وجوهی که با ‌توجه به نوع اظهار آن کالا تعیین میشود وهمچنین هزینه‌های حراج و سایرهزینه‌های مربوط به آنرا بپردازد هیأت از فروش کالا خودداری خواهد کرد.
‌بدیهی است اجرای مفاد این تبصره مشروط به اینستکه اجازه‌نامه یا مجوزهای لازم برای ترخیص کالا و حکم حاکم شرع مبنی بر ترخیص کالا توسط‌ صاحب آن قبلاً اخذ شده و ارائه شود.

ماده 14 - کالای فاسد شدنی که پس از تخلیه در مجاورت هوائی آزاد و شرایط عادی ضایع یا فاسد شده یا عرفاً شروع بفساد و یا تغییرشکل میکند از قبیل ‌کالای موضوع فصول دوم تا هشتم و پانزدهم و شانزدهم و بیستم و بیست و یکم جدول تعرفه گمرکی و کالائیکه نگاهداریش ایجاد خطرمیکند (‌آتش‌زا -‌ آتش‌گیر - قابل اشتعال - سریع‌الاشتعال) مانند کالای موضوع فصل سی و ششم و نود و سوم جدول تعرفه گمرکی و همچنین کالائیکه نگاهداریش ایجاد‌هزینه‌های اضافی میکند مانند حیوانات زنده فصل یک و سوم جدول تعرفه گمرکی در صورتیکه پس از تخلیه و تحویل، از گمرک ترخیص نشود بدون اخطار‌پس از اذن حاکم شرع بهرطریق که هیأت مقتضی تشخیص دهد فروخته خواهد شد.

تبصره 1 - بهرحال کالای آتش‌زا - آتش‌گیر - قابل اشتعال و سریع‌الاشتعال این ماده قبل از انقضای 20 روز از اخطار ورود کالا صورت نخواهد گرفت.

تبصره 2 - فهرست کالای موضوع این ماده حسب مورد جداگانه و بلافاصله توسط مسئولین ادارات بنادر و کشتیرانی شرکت ملی انبارهای عمومی و خدمات‌گمرکی و مسئولین دوایر انبارهای گمرکات تهیه و جهت اقدام لازم در اختیار رئیس گمرک باید قرار گیرد و رئیس گمرک مکلف است بلافاصله فهرست موصوف‌را به هیأت مندرج در قانون تسلیم تا وفق مقررات این ماده نسبت به فروش کالا اقدام نماید.

ماده 15 –

الف - جراید و کتب، مطبوعات، فیلم، نوار پر شده، صفحه گرامافون و تصاویرمخالف نظم عمومی و شئون ملی و عفت عمومی و یا مذهب رسمی کشور و‌همچنین کالائیکه از نظر وزارت کشاورزی یا بهداری یا سایر مراجع قانونی آلوده به آفت و یا غیرقابل مصرف یا فاسد تشخیص داده شود، با حضور هیأت یا‌ نمایندگان منتخب هیأت و با تنظیم صورتمجلس معدوم میگردد.
‌کالائیکه روی لفاف آنها یا روی خود آنها عبارت و یا علامتی بشرح مذکور وجود داشته باشد، لفاف آن معدوم و خود کالا نیز در صورتیکه امکان حذف یا محو‌آن علائم یا عبارات نباشد، به ترتیب فوق معدوم میگردد.

ب - اسلحه و مهمات جنگی و شکاری و انواع مواد محترقه و منفجره و مواد اولیه آنها که غیر قابل ترخیص تشخیص داده شود با دریافت رسید به وزارت دفاع ‌تسلیم میشود و به قیمت روز ارزیابی و وجه آن به حساب خزانه واریز میگردد.

ج - مسکوک غیر از طلا و نقره بخزانه واگذار میشود.

د - ساکارین، مرفین، کوکائین و مواد مخدر دیگر و سایر داروها و سموم غیر قابل ترخیص به وزارت بهداری با دریافت رسید تحویل میشود و به قیمت روز‌ارزیابی و وجه آن به حساب خزانه واریز میگردد.

ه ‍ - طلا و جواهرات و ارز تحویل بانک مرکزی شده تا به تملک خود درآورده و به قیمت روز ارزیابی و بحساب درآمد دولت منظور نماید آنهائی را که نیاز بصدورحکم از طرف مقامات میباشد بطور امانت تا صدور حکم در بانک مرکزی نگهداری خواهد شد.

تبصره 1 - در مواردی که ترخیص کالائی بعلل بهداشتی ایمنی یا پیشگیری از تولید غیرسالم مواد داروئی، آرایشی یا غذائی تابع مقررات و شرایط خاص شده ‌باشد فروش آن توسط هیأت مندرج در قانون و تحویل بخریدارمنوط به احراز شرایط و اجرای مقررات مربوطه خواهد بود و در صورتیکه احراز شرایط و‌اجرای مقررات مربوط ممکن نباشد، کالا بموسسات دولتی ذیربط واگذارمیشود و یا معدوم خواهد شد. و در صورت واگذاری به قیمت روز ارزیابی و وجه آن‌ به حساب خزانه واریز میگردد.

تبصره 2 - کالاهای غیر قابل فروش که دارای مصرف ثانویه میباشد به تشخیص هیأت بمرجع ذیصلاح با اخذ رسید بلا عوض تحویل خواهد شد.

ماده 16 - بهای کالای متروکه در جلسات حراج نقداً وصول میشود ولی در مورد معاملات بیش از پانصد هزار ریال هیأت یا نماینده منتخب وی میتواند در‌صورتیکه خریدار کالا یک ربع آن را فی‌المجلس پرداخته باشد برای پرداخت سه ربع دیگرآن مهلتی که از پانزده روز تجاوز نکند قائل شود این مهلت بشرطی ‌داده میشود که خریدار مزبور آنرا کتباً تقاضا کرده و ضمن تقاضانامه خود تعهد و تقبل کرده باشد که هرگاه تا انقضاء مهلت مزبور بقیه بهای کالا را نقداً نپردازد، ‌حق استرداد 25 درصد پیش پرداختی خود را نخواهد داشت و معامله منفسخ میشود، درهرحال تحویل کالا موکول به پرداخت کلیه بهای آن خواهد بود.

تبصره - شخصی که در جلسه حراج با پیشنهاد بالاترین بها برای کالای موضوع حراج برنده شده و معامله را بنام خود تمام میکند هرگاه فی‌المجلس تمام بهای ‌کالا را نپردازد و یا با رعایت مقررات این ماده 25 درصد بها را نقداً تادیه ننماید، معامله او منفسخ و کان لم یکن محسوب است و هیأت کالای مزبور را دوباره بمعرض فروش خواهد گذاشت ولی شخص مزبور دیگر حق شرکت در حراج و دادن پیشنهاد قیمت برای آن کالای بخصوص را نخواهد داشت مگر اینکه قبل از‌شروع بعمل حراج بعدی 25 درصد بهای پیشنهادی خود در حراج قبل را نقداً بعنوان سپرده بگمرک پرداخته باشد.

ماده 17 - هر گاه خریدار از پرداخت تمام بهای کالای خریداری خود بتحویل گرفتن آن از گمرک اقدام ننماید، هزینه انبارداری آن کالا از تاریخ روز ششم جلسه‌حراج یا اخطاریه اصابت مزایده طبق مقررات مربوط به انبارداری کالای ورود از خریدار دریافت میشود.

ماده 18 - هیأت در موارد ضروری میتواند نسبت به ترانزیت کالای موضوع این آئین‌نامه از گمرکی بگمرک دیگر اقدام نماید.

ماده 19 - هیأت موظف است از فروش کالاهای موضوع این آئین‌نامه که دارای مصرف خاص (‌به تشخیص هیأت) میباشد به بخش خصوصی خودداری نموده‌ و با توجه بمصالح و منافع دولت جمهوری اسلامی ایران نسبت به آنها اقدام لازم معمول دارد.

ماده 20 - هیأت موضوع قانون در صورت لزوم میتواند کالاهای متروکه موجود در هر گمرک را در محوطه یا انبار مشخصی در همان گمرک جمع‌آوری نماید.

ماده 21 - پس از انجام حسابرسی کمیته اجرائی کالاهای متروکه سابق و واحد کالاهای متروکه دولتی توسط حسابرسان مندرج در قانون، کلیه کالاها و اموال‌ منقول و غیرمنقول تحویل مرکز جمع‌آوری و فروش موضوع ماده یک خواهد شد.

ماده 22 - کلیه انبارها و اموال کمیته کالاهای متروکه قبلی به سازمان مرکز جمع‌آوری و فروش کالاهای متروکه موضوع این آئین‌نامه منتقل میگردد.

‌ماده 23 - ‌کلیه فرشهای مشمول این مصوبه اعم از قالی، قالیچه، کناره و غیره با ارزیابی دو نفر ارزیاب منتخب هیئت جمع‌آوری و فروش کالای متروکه و ضبطی و ‌شرکت سهامی فرش ایران به شرکت مزبور واگذار و شرکت بهای آن را حداکثر در اقساط 24 ماهه با تضمین وزارت بازرگانی به حساب 855 خزانه واریز و فیش ‌بانکی آنرا به مرکز جمع‌آوری و فروش کالای متروکه ارسال نمایدر[نماید] صورت عدم توافق ارزیابهای مذکور در قیمت‌گذاری، ارزیاب مورد قبول دو طرف قیمت‌گذاری خواهد نمود.

میرحسین موسوی - نخست‌وزیر