نظامنامه مدارس ابتدایی و متوسطه که از تصویب کمیسیون مربوطه گذشته بود در جلسه 128 مورخ 7 آذر 1307 مطرح و تا ماده 10 و در شور ثانی به شرح ذیل تصویب گردید:

نظامنامه مدارس ابتدایی ذکور و اناث مصوب 1307

فصل اول

ماده 1: مدیران مدارس ابتدایی و متوسطه در کلیه امور راجع به مدرسه مسئول وزارت معارف هستند. در مرکز از وزارت معارف و در ولایات از ادارات معارف دستور خواهند گرفت.

ماده 2: مدیر مدرسه موظف به اجرای پروگرام رسمی و نظامنامه و مقررات وزارتی می باشند.

ماده 3: مدیر باید در مقابل تقاضای مفتش و ادارات مربوطه وزارت معارف از دادن هر گونه اطلاعات و ارائه دفاتر مدرسه مضایقه ننماید.

ماده 4: مدیر باید لااقل در هر ماه راپورتی از جریان امور مدرسه و هوئج آن در مرکز به اداره تعلیمات عمومی و در ولایات به ادارات معارف بدهد.

ماده 5: در مدارس غیرمجانی دولتی مسئول محاسبه مدیر مدرسه است و باید برای جمع­آوری عایدات مواد --فصل ...... این نظامنامه را کاملاً مرعی دارد.

ماده 6: اگر یکی از معلمین مدرسه غیبت نماید مدیر یا ناظم و در صورت امکان معلم دیگری کلاس را اداره خواهد کرد.

ماده 7: مدیر مدرسه مکلف است لااقل 15 دقیقه قبل از شروع به درس در مدرسه حاضر باشد و پس از متفرق شدن شاگردان از مدرسه خارج شود. اگر به علتی غیبت نماید در صورت نبودن ناظم باید یکی از معلمین را به جای خود بگمارد.

تبصره- مدیران مدارس دولتی در مرکز در ساعات کار حق آمدن به وزارت معارف را ندارند مگر در صورتی که احضار شده و یا قبلاً اجازه خواسته باشند.

ماده 8: مدیر باید در دو هفته اول افتتاح مدارس جدول ساعات دروس سال تحصیلی را تنظیم نموده به موقع اجرا گذارد و صورتی از آن در ضمن راپورت ماهیانه در مرکز به اداره تعلیمات عمومی و در ولایات به ادارات معارف ارسال دارد.

ماده 9: غیر از رؤسای معارف در ولایات و رئیس اداره تعلیمات عمومی و رؤسای دایره تعلیمات ابتدایی و متوسطه در مرکز و مفتش وزارت معارف کسی حق دخول در کلاسها را ندارد مگر به اجازه مدیر مدرسه.

ماده 10: کلیه اثاثیه و کتابخانه و لابراتوار و موزه مدرسه از هر قبیل تحویل مدیر مدرسه دولتی است و مدیر مزبور مسئول حفظ آنها می­باشد. و اگر چیزی از اثاثیه اسباب مدرسه از حيّز انتفاع افتاده باشد. باید تجدید آن را از وزارت معارف تقاضا نماید.

ماده 11: مراقبت در دفتر حاضر و غایب معلمین از وظایف مدیر است.

ماده 12: مدیر باید در طرز تعلیم معلمین مرقابت کامل داشته باشد و در خارج از کلاس دستورات لازمه به آنها بدهد.

ماده 13: مدیر لااقل هر دو ماه یک مرتبه در تحت نظر خود شورای معلمین را تشکیل و راحع به نواقص موجوده در امور تدریس مذاکره و تصویب اکثریت شورای معلمین را بعد از کسب نظر وزارتخانه در مرکز و ادارات معارف در ولایات باید به موقع اجرا گذارد.

ماده 14: مدیر باید همه روزه به دفاتر کلاس مراجعه نموده و در ملاحظاتی که معلمین یادداشت نموده­اند دقت به عمل آورد.

ماده 15: تنبیه شاگردان با رعایت ماده 28 قانون اساسی معارف از وظایف مدیر یا ناظم. است.

ماده 16: مدیر باید در امور تحصیلی و اخلاقی و صحّی مراقبت کامل داشته باشد.

ماده 17: هرگاه طفلی در مدرسه مبتلا به یکی از امراض مسریه شود مدیر مدرسه باید او را موقعاً از مدرسه خارج سازد تا پس از معالجه با تصدیق طبیب به مدرسه مراجعت کند.

ماده 18: اگر یکی از شاگردان بغتتاً به مرض مبتلا شود مدیر باید شاگرد را به همراهی خادم مدرسه به خانه طفل روانه نماید و اگر لازم بشود طبیبی را برای معاینه به مدرسه بخواهد.

ماده 19: هرگاه در هوای گرم میزان­الحراره صد درجه ای در دو ساعت قبل از ظهر در سایه به سی درجه برسد مدیر باید از آن ساعت به بعد شاگردان را مرخص نماید – در زمستان هوای کلاس را کمتر از هفده درجه نگاه ندارد.

تبصره- در مناطق حارّه به موجب دستور مخصوص وزارتخانه میزان حرارت و برودت کلاس معین خواهد شد.

ماده 20: موقع پذیرفتن شاگرد در مدرسه از 16 شهریور تا 15 مهر خواهد بود و در وسط سال تحصیلی مدیر مدرسه نباید شاگرد جدید در مدرسه قبول کند لکن اشخاصی که از ولایات به مرکز می آیند یا در مرکز عذر موجه قوی دارند با حکم وزارتی تا آخر مهر می­توانند به مدرسه داخل شوند.

ماده 21: مدیر باید شاگرد مدرسه دیگری را قبول ننماید مگر اینکه قبض رسید شهریه آخرین ماه آن مدرسه را ارائه دهد.

ماده 22: مدیر مکلف است در موقع خروج شاگردی از مدرسه در صورتی که، شهریه خود را پرداخته باشد و خروج او از مدرسه مربوط به سوء اخلاق نبوده باشد، رضایت نامه به او بدهد.

ماده 23: مدیر باید کارنامه محصلین را بر طبق دستورهایی که داده می­شود معمول دارد.

ماده 24: ورود و خروج شاگردان از مدرسه در غیر ساعات معمولی باید به اطلاع و اجازه مدیر باشد.

ماده 25: مدیر باید هرگونه اجتماعات بی­قاعده محصلین و مذاکرات خارج از وظیفه مدرسه را جلوگیری و منع نماید.

ماده 26: مدیر باید مذاکرات سیاسی و خواندن جراید و کتب غیرمربوط به درس را در مدرسه بین شاگردان ممنوع دارد.
(این ماده حذف شد).

ماده 27: مدیر مدرسه ابتدایی مراقبت خواهد کرد هر روزه شاگردان در مدرسه نماز بخوانند.

ماده 28: نگاهداری عمارت و اثاثیه مدرسه بعهده مدیر است و مدیر باید مراقب باشد که عمارت مدرسه برای هیچ امری غیر از مدرسه بکار نرود مگر در مواردی که وزارتخانه اجازه داده باشد.

ماده 29: حداکثر عده شاگردان در کلاس ابتدایی: (35) و در کلاس متوسطه: (45) نفر خواهد بود.

فصل دوم : وظایف ناظم و معلمین:

ماده 30: ناظم مدرسه در تمام امور راجعه به مدرسه مسئول مدیر بوده، و باید مطابق دستور او عمل نماید.

ماده 31: ناظم مدرسه باید همه روز نیمساعت قبل از زنگ صبح در مدرسه حاضر و بعد از رفتن شاگردان از مدرسه خارج شود.

ماده 32: ناظم مسئول کلیه انتظامات مدرسه می­باشد.

ماده 33: ناظم باید همه روزه غایبین کلاس­ها را از دفاتر یومیه استخراج و به نظر مدیر برساند.

ماده 34: ناظم باید همه روزه علت غیبت شاگردان را تحقیق نموده در موقع لزوم به نظر مدیر برساند.

ماده 35: ناظم باید به وظایف و تکالیف فرآشها رسیدگی کرده و به مدیر مدرسه راپورتهای لازمه بدهد در مدارسی که دفتردار ندارد کلیه امور دفتری و محاسبات به عهده ناظم خواهد بود.

ماده 36: معلمین مدرسه مسئول تحصیل و تهذیب اخلاق شاگردان بوده و باید برطبق نظامات مقررّه و دستورات مدیر مدرسه به انجام وظایف محوّله اهتمام نماید.

ماده 37: معلمین در سبک تعلیم در حدود مقررات مربوطه آزاد می­باشند ولی باید تربیت روحی و تزکیه اخلاقی و پرورش ملکات فاضله محصلین را همیشه در نظر داشته سبک خود را به آن وفق دهند.

ماده 38: معلم باید مطالب درس را موافق فهم شاگرد بیان نموده و مواظب باشد شاگردان طوطی­ وار چیزی را حفظ نکرده و در جواب و سؤال شمرده و مربوط حرف بزنند در مدت درس معلم مسئول نظم و ترتیب کلاس است.

ماده 39: معلمین مسئول پیشرفت شاگردان خود بوده و باید سعی نمایند پانزده روز به موقع امتحان سالیانه مانده تمام دروسی را که عهده دارند به انجام برسانند.

ماده 40: اگر معلمی بدون عذر موجّه غایب شود برطبق نظامنامه جرایم غیبت و تعویق ورود نسبت به او رفتار خواهد شد.

ماده 41: معلمین باید دفتر حاضر و غایب را در موقع ورود و خروج به مدرسه امضاء نمایند.

ماده 42: چنانچه تقصیری از معلمی سرزند مدیر مدرسه اعمال او را با تهیه مدارک مثبته به وزارتخانه داده و برطبق نظامنامه­های مربوط با او رفتار خواهد شد.

ماده 43: علاوه بر آزمایش و سؤالات یومیه معلم باید لااقل هر سه ماه یک مرتبه از شاگردان مطالبی را که در آن مدت تحصیل کرده­اند کتباً یا شفاهاً امتحان نموده در دفتر کلاس و کارنامه نمره بگذارد.
نمره درسها از صفر الی بیست خواهد بود از قرار ذیل:
صفر: خیلی بد اصلاح شده در جلسه 156
از یک تا چهار: بد از یک تا شش بد
از پنج تا نه: کم قوه از هفت تا ده: کم قوه
از ده تا سیزده: متوسط از 11 تا چهارده: متوسط
از چهارده تا هیجده: خوب از 15 تا 18: خوب
از نوزده تا بیست: خیلی خوب از 19 تا 20: خیلی خوب

ماده 44: معلم باید همیشه قبل از شاگردان داخل کلاس شده و بعد از آنها از کلاس خارج شود.

ماده 45: استعمال چای و قهوه و امثال آن در تدخین در کلاس به کلی ممنوع است و مرتکب مورد مواخذه خواهد بود.

ماده 46: تقاضا و قبول تحف و هدایا از متعلمین و اولیا آنها ممنوع است و کارکنان مدارس نباید به هیچ وجه از زحمت و دست رنج شاگردان استفاده نمایند.

ماده 47: کارکنان مدارس باید در طرز بیان و محاوره و حرکات و سکنات خود چه در داخل و چه در خارج مدرسه که در منظر مشاهدات متعلمین می­باشد نهایت مراقبت و مواظبت را داشته و از الفاظ ناپسند جداً اجتناب نمایند.
و هم چنین نباید شاگردان خود کلمه: (تو) خطاب کنند. و همیشه باید با آنها مؤدبانه حرف بزنند.

ماده 48: کارکنان مدارس غیر از ایام تعطیل تابستان حق مرخصی ندارند ولی در صورت داشتن عذر موجه با تعیین جانشین که واجد شرایط لازمه باشد ممکن است به موجب پیشنهاد به وزارتخانه تا یک ماه به آنها مرخصی با استفاده از حقوق اعطاء شود. و به موجب پیشنهاد به ادارات معارف در ولایات برای یک ماه به آنها مرخصی با استفاده از حقوق اعطاء شود.

تبصره ماده 48- تشخیص عذر موجه در مرکز با وزارتخانه و در ایالات و ولایات با ادارات معارف است.

ماده 49: در مطالب عادی معلمین و مستخدمین مدارس ابتدایی جز به وسیله مدیر حق مراجعه به وزارتخانه را ندارند.

فصل سوم : تکالیف شاگردان.

ماده 50: موقع معرفی شاگرد به مدرسه ولی او باید ورقه سجلّ احوال و تصدیق آبله­کوبی و تصدیق علیحدّه از طبیب دیپلمه مبنی بر اینکه طفل مبرّی از امراض مسریه می­باشد ارائه دهد.

ماده 51: سن شاگرد در قسمت ابتدایی کمتر از 7 و بیشتر از 15 و در مدارس متوسطه کمتر از سیزده و بیشتر از 26 سال نباشد.

ماده 52: شاگردی که داخل مدرسه می­شود مطیع کلیه قوانین و نظامات مدرسه خواهد بود.

ماده 53: شاگردان مدارس غیرمجانی باید تا پنجم هر ماه شهریه خود را برطبق نظامنامه شهریه به صندوق مدرسه کارسازی دارند.

ماده 54: هر یک از شاگردان غیبت نماید باید نوشته به امضاء ولی خود که متضمن علت غیبت باشد به رئیس مدرسه ارائه دهد و الا مورد مؤاخذه واقع گردیده و در صورت تکرار ممکن است از مدرسه اخراج شود.

ماده 55 کلیه شاگردان مدارس متوسطه باید در تمام اوقات مليّس به لباس مخصوص باشند که فرم آن را وزارت معارف معین نموده است. در صورت تخلف موافق ماده 15 این نظامنامه مورد مؤاخذه و تنبیه واقع خواهند شد.

ماده 56: شاگردان مدارس باید مراعات نظافت سر و دست و روی و لباس خود را نموده مایحتاج تحریر و تحصیل خود را در کمال دقت و نظافت محفوظ دارند.

ماده 57: شاگردان مسئول حفظ اشیاء و لوازم خود هستند.

ماده 58: شاگردان باید در هفته اول ورود به مدرسه کتب و لوازم­التحریر خود را تهیه نمایند.

ماده 59: شاگردان مطلقاً حق خرید و فروش به یکدیگر ندارند.

ماده 60: شاگردان در مواقع تعطیل حق دارند با اجازه مدیر از کتب کتابخانه مدرسه استفاده نمایند.

ماده 61: برای شاگردان استعمال دخانیات بکلی ممنوع است هر شاگردی استعمال دخانیات نماید باید مجازات شود.

ماده 62: محصلین حق اعتصاب ندارند و در صورت ارتکاب مشمول یکی از فقرات:
9 / 10/ 11، ماده 63 از فصل تنبیهات خواهند بود.

تبصره- لباس کلیه محصلین از ذکور و اناث باید در نهایت سادگی بوده و محصلین از استعمال زینت آلات و اشیاء لوکس و قیمتی به کلی ممنوع می­باشند و نیز در مدارس نسوان کلیه کارکنان مدرسه و محصلات از پوشیدن لباس باز و بی­آستین (دکولته) ممنوع خواهند بود.

فصل چهارم : تنبیهات:

ماده 63: برحسب درجات تقصیر تنبیهات ذیل درباره متعلمین مقرر خواهد شد:
دادن نمره بد.
دادن تکالیف کتبی.
محروم داشتن از تفریح هنگام زنگ تفریح.
حبس با تکلیف یا بدون تکلیف در موقع زنگ تنفس.
توبیخ انفرادی.
توبیخ در حضور معلمین.
توبیخ در حضور شاگردان.
اخراج موقت منتها برای سه روز.
اخراج از مدرسه با تصویب شورای معلمین.
اخراج از کلیه مدارس دولتی با تصویب شورای معلمین و تصویب مقام وزارت در مرکز و رؤسای معارف در ولایات.
اخراج از کلیه مدارس دولتی با تصویب شورای معلمین و وزارت معارف.

تبصره -در فقرات 8، 9، 10، 11 از ماده 63 مدیر مدرسه باید ولی طفل را کتباً مطلع سازد.

فصل پنجم : شورای معلمین:

ماده 64: برای انجام وظایف ذیل در هر مدرسه شورای معلمین برطبق شرایطی که ذکر خواهد شد تشکیل می گردد شورای مزبور با حضور دو ثلث از معلمین رسمیت خواهد داشت.

ماده 65: ریاست شورای معلمین بعهده مدیر و در غیاب او با ناظم است.

ماده 66: در جلسه اول هر سال از بین اعضاء یک منشی و یک منشی علی­البدل انتخاب خواهد شد.

ماده 67: شورای معلمین لااقل هر دو ماه یک مرتبه تشکیل می­شود و در صورت تقاضای کتبی سه نفر از معلمین منتها در ظرف یک هفته جلسه فوق العاده تشکیل خواهد شد.

ماده 68: رئیس شورای معلمین مأمور تهیه دستور جلسات و اجرای تصمیمات که اتخاذ می شود در صورت تساوی آراء رأی که رئیس با آن موافقت دارد اولویت خواهد داشت.

ماده 69: منشی شورای معلمین مکلف است خلاصه مذاکرات جلسات را در دفتر مخصوص ثبت نموده و به امضاء رئیس برساند.

ماده 70: تصمیمات شورای معلمین نباید مخالف با نظامات و دستورات وزارتی باشد.

ماده 71: وظایف شورای معلمین:
1- رسیدگی به راپورت های معلمین راجع به امور کلاس و مدرسه.
2- تعیین نتیجه امتحانات داخلی و ردّ و قبول شاگردان.
3- مراقبت رسمی در پیشرفت دروس برطبق پروگرام.
4- رسیدگی به تقصیرات محصلین که مشمول فقرات – 9 و 10 از ماده 64 می باشند.
5- رأی به اخراج یا ابقاء شاگردی که دو سال متوالی از عهده امتحان آخر سال برنیاید.

ماده 72: هر یک از معلمین طرح موضوع را در شوری لازم بداند باید قبل از تشکیل جلسه پیشنهاد خود را کتباً به مدیر مدرسه بدهد.

ماده 73: مفتشین مدارس می توانند در جلسات شوری حضور به هم رسانند و عقیده خود را در هر موضوع بیان نمایند ولی حق شرکت در رأی شوری ندارند.

ماده 74: غیبت بدون اجازه رئیس در جلسات رسمی شورای معلمین به منزله غیبت رسمی است و برطبق -فصل شش جریمه خواهد شد.

فصل ششم : در غیبت و تعویق ورود:

ماده 75: تعویق ورود کمتر از 15 دقیقه تا دو دفعه در ماه معاف و متجاوز از دو مرتبه هر ربع ساعت یکساعت غیبت محسوب می شود و به آن نسبت جریمه خواهد شد.

تبصره- غیبت در صورت ناخوشی یا تصدیق طبیب معاف است.

ماده 76: صورت ورود و غیبت اعضاء مدرسه را باید مدیر هر مدرسه در آخر هر ماه تعیین نموده و به امضاء مفتش مدرسه رسانیده و به اداره تفتیش در مراکز و ادارات معارف در ولایات ارسال دارد تا مقدار جریمه هر یک تعیین شده و مأخوذ گردد.

ماده 77: چنانچه صورت های مزبوره تا یک هفته بعد از تاریخ مقرر نرسد مدیر مدرسه مسئول و مورد مؤاخذه خواهد بود.

فصل هفتم : امتحانات داخلی:

ماده 78: مقصود از امتحانات داخلی امتحاناتی است که در ظرف سال تحصیلی و یا برای ارتقاء از کلاسی به کلاسی بالاتر به عمل می آید.

ماده 79: مواد امتحان موافق دستور رسمی تحصیلات خواهد بود.

ماده 80: حدّ اعلای نمره 20 و حداقل قبول برای هر ماده 7 و برای معدل کل 10 خواهد بود.

تبصره- نمره کمتر از حداقل در نقاشی و ورزش و سیاق سبب رد شدن شاگرد نمی­شود و فقط در نمره متوسط مدخلیت خواهد داشت.

ماده 81: در مدارس ابتدایی هر دو ماه و در مدارس متوسطه هر سه ماه یک مرتبه از مواردی که تدریس شده امتحان خواهد شد.

تبصره -امتحان چهارم مدارس ابتدایی از پانزدهم خرداد شروع و تا آخر خرداد خاتمه خواهد یافت.

ماده 82: نمره امتحان سالیانه محصل در هر ماده معدل نمرات امتحانات ظرف سال خواهد بود مشروط بر اینکه نمره هر ماده در امتحان آخر سال کمتر از هفت نباشد.

ماده 83: شاگردانی که در آخر سال معدل کل نمرات آنها کمتر از ده باشد و یا در بعضی مواد نمره کمتر از 7 داشته باشند به کلاس بالاتر ارتقاء نخواهند یافت مگر اینکه بعد از تعطیل تابستان در دو هفته اول افتتاح مدرسه در صورت اول تمام مواد و در صورت ثانی اگر معدل کل نمرات کمتر از ده نباشد مواد رد شده و الا تمام مواد را مجدداً باید امتحان دهند.

ماده 84: امتحانات کتبی از مواد اساسی پروگرام و امتحانات شفاهی از سایر مواد و از موادی که نمی­توان کتباً امتحان کرد به عمل خواهد آمد.

ماده 85: ارتقاء شاگرد به کلاس بالاتر منوط به نتیجه امتحانات و تصویب شورای معلمین خواهد بود.

ماده 86: بدون داشتن تصدیق نامه رسمی هر دوره تحصیلی نمی­توان وارد دوره تحصیلی بعد شد.

ماده 87: صورت امتحانات سالیانه و کلاس را رئیس مدرسه مکلف است با ذکر مواد به اداره تعلیمات عمومی در مرکز و ادارات معارف در ایالات و ولایات بفرستند.

ماده 88: اداره مدرسه پس از ختم امتحانات نتیجه امتحانات را به شاگردان اعلام خواهد کرد و کتباً اولیای ایشان را نیز مستحضر خواهد نمود.

ماده 89: هرگاه ضمن امتحانات ظرف سال مشهور شود که قوه شاگردی برای کلاس بالاتر کافی است مدیر مدرسه می تواند با تصویب شورای معلمین آن شاگرد را به کلاس - بالاتر ارتقاء دهد – و این ارتقاء در سال بیش از یک نوبت به عمل نخواهد آمد.