پس از فوت، تقسیم ماترک از دغدغه‌های بازماندگان خواهد بود. در جریان تقسیم اموال باقی‌مانده از متوفی (ماترک)، مراحلی باید طی شود. اولین و مهم‌ترین مرحله درخواست صدور گواهی انحصار وراثت است. این مرحله خود نیز نیازمند اقداماتی نیز می‌باشد. برای صدور گواهی انحصارر وراثت، لازم است یک سری مدارک آماده گردد. از میان این مدارک در کنار فرم مخصوص انحصار وراثت، استشهادیه (در صورت لزوم)، گواهی فوت، کپی برابر اصل شناسنامه فرد فوت شده و وراث، کپی برابر اصل سند ازدواج فرد فوت شده و دادخواست صدور گواهی انحصار وراثت، رسید پرداخت مالیات نیز می‌بایست به شورای حل اختلاف جهت صدور گواهی انحصار وراثت ارایه شود.

در واقع تا مالیات بر ارث پرداخت نگردد، وراث حق هیچگونه دخل و تصرف در ماترک متوفی را نخواهند داشت و در صورتی که بدون ارائه گواهی پرداخت مالیات بر ارث هر گونه دخل و تصرفی صورت گیرد، غیرقانونی خواهد بود. موسسات مالی و بانک‌ها در صورتی که بدون وجود گواهی پرداخت مالیات بر ارث، اموال متوفی (سپرده‌های کوتاه مدت یا بلند مدت و سپرده‌های جاری یا هرگونه امانتی که نزد خود داشته باشند) را به وراث انتقال دهند، به موجب مسئولیت تضامنی در ارتباط با پرداخت مالیات بر ارث توسط وراث، جریمه‌ای به میزان دو برابر مالیات بر ارث را باید پرداخت نمایند.

وراث تا یک سال از زمان فوت متوفی مهلت دارند تا اظهارنامه مالیاتی را دریافت و مالیات اموال فرد فوت شده را پرداخت نمایند. در اظهارنامه مالیاتی لیست اموال فرد فوت شده، ارزش یا بهای اموال در زمان فوت، بدهی‌ها و همچنین مطالبات وی ذکر می‌شود. همچنین، مالیاتی که باید در قبال اموال باقی مانده از فرد فوت شده پرداخت شود در اظهارنامه مالیاتی مشخص می‌شود.

تهیه و انتشار توسط مرجع حقوقی ایران

جریمه دیرکرد پرداخت مالیات بر ارث

نکته: در صورتی که وراث این بازه زمانی یک ساله را رعایت نکنند، میزان 5 درصد از ارزش اموال به عنوان جریمه تاخیر در گرفتن اظهارنامه مالیاتی و پرداخت مالیات درنظر گرفته می‌شود.

نکته: اگر وراث مال یا اموالی را به عنوان ترکه متوفی اعلام نکرده و در اظهارنامه مالیاتی قید نکنند، میزان 5 درصد از ارزش این اموال قید نشده در اظهارنامه مالیاتی به عنوان جریمه درنظر گرفته می‌شود.

مالیات ترکه متوفی براساس میزان، ارزش ترکه و نسبت وراث با متوفی تعیین می شود. هرچه نسبت وراث به متوفی نزدیکتر باشد مالیات کمتری به ترکه تعلق می گیرد.

میزان مالیات بر ارث بر اساس میزان و ارزش اموال ماترک و همچنین نسبت وراث با متوفی (طبقات ارث) تعیین می‌گردد.

نکته: هرچه نسبت وراث با متوفی نزدیک‌تر باشد، میزان مالیات بر ارث کمتر خواهد بود.

جدول تعیین میزان مالیات بر ارث

 معافیت مالیات بر ارث

قانون مبلغ 30 میلیون ریال معافیت مالیاتی برای وراث طبقه اول در نظر گرفته است که اگر وراث محجور (سفیه یا مجنون)، معلول یا از کار افتاده باشند یا سن آنها کمتر از 20 سال باشد تا 50 میلیون ریال افزایش می‌یابد. معافیت مالیاتی برای طبقات ارث دوم و سوم درنظر گرفته نشده است.

نکته: در صورتی که متوفی اموالی در خارج از ایران داشته باشد، فارغ از ارزش آن اموال، پس از پرداخت مالیات در کشوری که اموال در آن واقع شده، 25 درصد از ارزش اموال به عنوان مالیات در نظر گرفته می‌شود.

در این بین اموالی هستند که مالیات بدان آنها تعلق نمی‌گیرد:

• حقوق بازنشستگی
• حقوق مربوط به خدمت (شغل) شامل حقوق خدمت وظیفه، بیمه بیکاری، بازخرید خدمت یا مبالغ مربوط به مرخصی‌های استحقاقی استفاده نشده
• دیه یا خسارت فوت
• بیمه عمر
• اسباب و اثاثیه منزل متوفی
• 40 درصد از سهم شراکت متوفی در شرکت‌های تجاری
• 40 درصد از ارزش خالص دارایی متوفی در حوزه‌های کشاورزی، تولیدی، صنعتی و معدنی
• 50 درصد از ارزش سهام متوفی در شرکت‌هایی که در بازار بورس سهام دارند.

نکته: منظور از این درصدها این است که برای مثال تنها به 60 درصد ارزش سهام متوفی در شرکت تجاری مالیات تعلق می‌گیرد و 40 درصد دیگر مشمول مالیات نمی‌شود.

نکته: وراث طبقه اول و دوم، در صورتی متوفی شهید انقلاب اسلامی باشد، از پرداخت مالیات بر ارث معاف هستند (ماده 24 قانون مالیات‌های مستقیم).

در صورتی که وراث توانایی پرداخت مالیات را نداشته باشند، چه راه حلی وجود دارد؟

در صورتی که وراث توانایی پرداخت مالیات بر ارث چه به صورت کلی و چه بخشی از آن را نداشته باشند، سازمان مالیات، امکان پرداخت قسطی مالیات بر ارث را نیز فراهم کرده است. بدین صورت که وراث با ارائه تضمین، امکان پرداخت مالیات تا به صورت اقساط (تا 3 قسط) را خواهند داشت.

در صورت تاخیر در پرداخت مالیات، به ازای هر ماه تاخیر 2.5 درصد از مبلغ مالیات به عنوان جریمه باید پرداخت شود. در صورتی که وراث اقساط را پرداخت نکنند، سازمان مالیات می‌تواند با توافق وراث از بخشی از اموال متوفی در ازای اقساط پرداخت نشده را بردارد. 

تهیه و انتشار توسط مرجع حقوقی ایران