دعوای حقوقی و کیفری از لحاظ شکلی نیز قابل تمایزگذاری هستند، مواردی از تفاوت در طرح این دعاوی به شرح زیر است:

دادخواست یا شکایت نامه

ارایه دادخواست به منظور طرح دعوای حقوقی است و در دفاتر خدمات قضایی به ثبت می­ رسد و اصولاً همان دادگاهِ محل اقامتِ خوانده، صلاحیتِ رسیدگیِ به آن دعوا را دارد. ولی شکوائیه برای دعوای کیفری است و اصولاً در دادسرای محل وقوعِ جرم ثبت می ­شود.

هزینه دادرسی

در هزینه های دادرسی نیز بین دعاوی کیفری و حقوقی تفاوت است؛ در دعاوی کیفری (شکوائیه) مبلغِ بسیار جزئی برای تشکیل پرونده و رسیدگی اخذ می­ شود ولی در دعاوی حقوقی (دادخواست)، -در مرحلۀ بَدوی و نخستین- باید 3.5 درصد از بهای خواسته پرداخته شود. بطور مثال اگر بهای خواسته 100 میلیون تومان باشد، باید به اندازۀ 3.5 میلیون تومان تمبر، برای مرحلۀ بَدوی صرف شود.

برگه مخصوص دادخواست 

تفاوت دیگر اینکه: شکوائیه، -برخلافِ دادخواست که شرایطِ خاصی داشت- صرفاً با اعلام ماجرا و درج حادثه در یک برگۀ ساده نیز قابل قبول است و برای آغازِ دادخواهی کافی است.

طرفین دعوی

نکتۀ مهمِ دیگر اینست که مطابقِ مادۀ 48 قانون آیین دادرسی مدنی، دعوای حقوقی فقط با ارائۀ دادخواست از طرفِ صاحبِ حق (یا سایر نفع بَرَندگانی که، از به نتیجه رسیدنِ خواستۀ خواهان نفع می ­برند) به وجود می­ آید و شروع می­ شود. ولی برابر مادۀ 28 قانون آیین دادرسی کیفری، در جرائم (مثل ضرب و جرح) علاوه بر شاکی خصوصی، اگر ضابطین دادگستری نیز شاهد ماجرا باشند، می ­توانند در کشفِ جرم و پیگیریِ قضایی و اقامۀ دعوا علیه مرتکب، اقدام کنند.

در مورد حضور طرف مقابل در روند رسیدگی و صدورِ حکم نیز، بین دعاوی کیفری و حقوقی فرق است؛ در دعاوی کیفری بعد از ارسال احضاریه، مطابق مادۀ 179 قانون آیین دادرسی کیفری: «متهمی که بدون عذر موجه، حضور نیابد یا عذر موجهِ خود را اعلام نکند، به دستور بازپرس جلب می­ شود.» ولی در دعاوی حقوقی، بعد از ارسال اخطاریه، برابرِ مادۀ 303 قانون آیین دادرسی مدنی؛ در صورت عدمِ حضورِ خوانده یا نمایندۀ وی، رأی به صورت غیابی صادر خواهد شد.

در مواردی در دعوی کیفری هم باید دادخواست داد

البته ناگفته نماند که در دعاوی کیفری، برای مطالبۀ ضرر و زیان ناشی از جرم (مثل خسارات وارد شده به اموالی که منشاء آن خسارات، یک حادثۀ مجرمانه باشد)، باید دادخواست بدهیم که این دادخواست اصولاً باید در همان دادگاه کیفری مطرح و رسیدگی شود، مگر اینکه مدعی از جنبۀ کیفری جرم آگاه نبوده باشد و در دادگاه حقوقی دادخواست داده باشد و یا اینکه جریانِ رسیدگی به جنبۀ کیفریِ جرم، بنا بر دلایلی به تأخیر بیفتد، که در اینصورت، مدعی می ­تواند برای رسیدن به حقوق و جبران ضررهای خود، در دادگاه حقوقی دادخواست دهد.