کارشناسان رسمی دادگستری افراد متخصصی هستند که قاضی در پرونده هایی که جنبه فنی و تخصصی دارد، بر اساس تخصص مورد نیاز، از یک یا چند کارشناس نظرخواهی می­ کند. این افراد باید پروانه کارشناسی داشته باشند که می ­توان آن را از کانون‌ کارشناسان رسمی دادگستری یا مرکز مشاوران قوه قضائیه دریافت نمود.

دادگاه در مواردی به کارشناس متوسل می­ شود که طبق ماده 257 قانون آیین دادرسی مدنی یا دادگاه خودش صلاح ببیند که به نظر کارشناس نیاز است یا به درخواست هر یک از اصحاب دعوا قرار ارجاع امر به کارشناس را صادر نماید. در قرار صادره، موضوعی که نظر کارشناس نسبت به آن لازم است و نیز مدتی که کارشناس باید اظهار عقیده کند تعیین می­ گردد.

در مورد نحوه گزینش کارشناس، مادۀ 258 قانون آیین دادرسی مدنی می­ گوید دادگاه باید کارشناس مورد وثوق را از بین کسانی که دارای صلاحیت در رشتۀ مربوطه به موضوع است انتخاب نماید و در صورت تعدد کارشناسان، باید تعداد آنها فرد باشد تا در صورت اختلاف نظر، نظر اکثریت ملاک قرار گیرد.

اعلام نظر کارشناسی

مهلت اعلام نظر کارشناسی، در قرار کارشناسی توسط دادگاه تعیین می ­شود. البته هزینۀ کارشناس نیز بعد از صدور قرار باید پرداخت شود. اصولاً کارشناس موظف است در همان مقدار زمان تعیین شده، نظر خود را اعلام کند وگرنه مرتکب تخلف شده است. ممکن است در مواردی که دادگاه لازم بداند، کارشناس برای ارائۀ توضیحات تکمیلی به دادگاه احضار یا جلب شود. بعد از اظهارِ نظرِ کارشناس، به طرفین دعوا ابلاغ می­ شود که نظر کارشناس بدست آمده، و طرفین نیز یک هفته مهلت دارند به دفتر دادگاه مراجعه کنند و نظر را ملاحظه کنند و هر دیدگاهی که نسبت به نظر کارشناسی دارند، بطور کتبی اعلام کنند. هم می ­توانند نظر کارشناس را تأیید و تقویت نمایند و هم می ­توانند به آن نظر اعتراض کنند.

قابل توجه است که نظر کارشناسی، صرفاً یک نظر است و اگر دادگاه آن را غیر واقعی تشخیص دهد، از پذیرفتنِ آن خودداری می­ کند.

انتخابِ کارشناس گاهی می‌تواند با توافق طرفین انجام شود در این صورت نیازی نیست که کارشناس انتخاب شده حتماً دارای پروانۀ کارشناسی یا کارشناس رسمی دادگستری باشد؛ و همینکه فرد در آن موضوع متخصص باشد کافی است و دادگاه مکلف به پذیرش این توافق است.