رأی شماره 1626 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

موضوع: ابطال مصوبه هفتصد و هشتاد و هشتمین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش مورخ 1 /2 /1388 موضوع «آیین ‌نامه توسعه مشارکتهای مردمی به شیوه مدیریت هیأت امنایی در مدارس» مصوب شورای عالی آموزش و پرورش

تاریخ دادنامه: 17 /7 /1379 شماره دادنامه: 1626 شماره پرونده: 96 /913

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: آقای بهروزان قارویی

موضوع شکایت و خواسته: ابطال نامه شماره 106 /39544 ـ 25 /6 /1396اداره کل آموزش و پرورش استان مازندران و ابطال مصوبه هفتصد و هشتاد و هشتمین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش مورخ 1388/2/1 موضوع «آیین‌نامه توسعه مشارکتهای مردمی به شیوه مدیریت هیأت امنایی در مدارس» ابلاغی به شماره 16845 /120 ـ 18 /5 /1388 مصوب شورای عالی آموزش و پرورش

گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال نامه شماره 39544 /106ـ 25 /6 /1396 اداره کل آموزش و پرورش استان مازندران و ابطال مصوبه هفتصد و هشتاد و هشتمین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش مورخ 1 /5 /1388 موضوع «آیین‌ نامه توسعه مشارکتهای مردمی به ‌شیوه مدیریت هیأت امنایی در مدارس» ابلاغی به شماره 120 /16845 ـ 18 /5 /1388 مصوب شورای عالی آموزش و پرورش را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:

«رئیس محترم دیوان عدالت اداری»

با سلام و احترام، ضمن جلب توجه آن مقام ارجمند به تصویر درخواست مورخ 11 /9 /1391 (با عنوان رئیس کمیسیون اصل 90 مجلس شورای اسلامی) و تقاضای مورخ 25 /9 /1391 (خطاب به استاندار مازندران) به استحضار می‌ رساند: از آنجا که توضیحات ذکر شده در نامه شماره 106 /39544 ـ 25 /6 /1392 مدیرکل آموزش و پرورش استان مازندران با بند 3 اصل 3 و اصل 30 قانون اساسی مغایرت دارد، بنابراین تقاضای رسیدگی و صدور حکم مبنی بر ابطال نامه شماره 39544 /106ـ 25 /6 /1392 اداره کل آموزش و پرورش استان مازندران و ابطال دستورالعمل شماره 120 /16845 ـ 18 /5 /1388 شورای عالی آموزش و پرورش مربوط به تبدیل مدارس دولتی به مدارس هیأت امنایی و الزام وزارت آموزش و پرورش به رعایت بند 3 اصل 3 و اصل 30 قانون اساسی را از آن قسمت دارم. ضمناً تصویر درخواست مورخ 15 /5 /1396 اینجانب خطاب به مدیرکل بازرسی مدیریت عملکرد و امور حقوقی استانداری مازندران جهت ملاحظه آن مقام ضمیمه می ‌باشد. از بذل عنایت شما پیشاپیش کمال سپاسگزاری می ‌شود، البته از آنجا که طرف شکایت دستورالعمل مورد اشاره را در اختیار بنده قرار نمی‌ دهد خواهشمند است نسبت به استعلام آن مطابق تبصره ماده 20 دیوان عدالت اداری اقدام نمایید.»

در پی اخطار رفع نقصی که از طرف دفتر هیأت عمومی برای شاکی ارسال شده بود، وی به موجب لایحه ‌ای که به شماره 2736 ـ 5 /4 /1397 ثبت دفتر اداره کل هیأت عمومی و هیأتهای تخصصی دیوان عدالت اداری شده اعلام کرده است که:

«رئیس و اعضای محترم هیأت تخصصی، پژوهشی و فرهنگی دیوان عدالت اداری

با اهداء سلام و عرض دعای خیر موضوع پرونده شماره 9609980905800799 (شماره بایگانی 961147) اینجانب بهروزان قارویی به استحضار عالی می ‌رساند:

منظور و هدف بنده ابطال کل بخشنامه مورد بحث، مربوط به وزارت آموزش و پرورش کشور نبوده بلکه ابطال آن قسمت، بند، ماده یا تبصره ‌ای از بخشنامه وزارت آموزش و پرورش کشور است که اداره کل آموزش و پرورش استان مازندران با استناد به آن قسمت، بند، تبصره یا ماده، دبیرستانهای دولتی را تبدیل به دبیرستانهای هیأت امنایی کرده و بدین وسیله از والدین دانش ‌آموزان (از جمله خود بنده) شهریه اخذ می‌ کنند و متأسفانه برخلاف قانون اساسی این شیوه مدیریت را کاملاً قانونی اعلام می ‌دارند. بنا به مراتب معروض، با عنایت به مفاد دادخواست تقدیمی و توضیح داده شده خواهشمند است اتخاذ تصمیم شایسته مبذول گردد.»

متن نامه و دستورالعمل مورد اعتراض به قرار زیر است:

الف) نامه شماره 39544/106ـ 25 /6 /1392 اداره کل آموزش و پرورش استان مازندران:

«به: استانداری محترم استان مازندران

از: اداره کل آموزش و پرورش استان مازندران

موضوع: آقای بهروزان قارویی، دبیرستان هیأت امنایی امیرکبیر شهرستان بابل

سلام علیکم

با احترام و آرزوی توفیق، عطف به نامه شماره 86 /12 /104686 ـ 29 /9 /1391 موضوع درخواست آقای بهروزان قارویی در خصوص تبدیل دبیرستان دولتی امیرکبیر شهرستان بابل به دبیرستان هیأت امنایی به استحضار می ‌رساند:

به استناد دستورالعمل شماره 120 /16845 ـ 18 /5 /1388 شورای عالی آموزش و پرورش مصوبه جلسه 788 ـ 1 /2 /1388 با عنوان آیین ‌نامه توسعه مشارکتهای مردمی به‌ شیوه مدیریت هیأت امنایی در مدارس، در راستای کمک به اجرای ماده 13 قانون مدیریت خدمات کشوری و ماده 144 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور و قانون تشکیل شوراهای آموزش و پرورش در استانها و شهرستانها (مصوب مجلس شورای اسلامی) و سیاست مدرسه محوری و به منظور ارتقای کیفیت برنامه‌ های آموزشی و تربیتی، جلب و توسعه مشارکتهای مردمی و خیرین و تقویت نظام مدیریتی، مالی و اجرایی، تعدادی از مدارس پس از تصویب شورای آموزش و پرورش شهرستانها، به صورت هیأت امنایی اداره می‌ شوند و دبیرستان هیأت امنایی امیرکبیر شهرستان بابل نیز با این فرآیند کاملاً قانونی تشکیل شده است. ضمناً بسیاری از دبیرستانهای دولتی دیگر در شهرستان بابل غیرهیأت امنایی هستند، لذا متقاضی می ‌تواند در صورت علاقمندی به یکی از این دبیرستانها جهت ثبت ‌نام مراجعه نمایند. ـ مدیرکل آموزش و پرورش استان مازندران»

ب) دستورالعمل شماره 120 /16845 ـ 18 /5 /1388 شورای عالی آموزش و پرورش:

«مصوبه هفتصد و هشتاد و هشتمین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش مورخ 1 /2 /1388 موضوع: آیین ‌نامه توسعه مشارکت ‌های مردمی به شیوه مدیریت هیأت امنایی در مدارس

مقدمه: شورای عالی آموزش و پرورش در راستای کمک به اجرای ماده 13 قانون مدیریت خدمات کشوری و ماده 144 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور و قانون تشکیل شوراهای آموزش و پرورش در استانها و شهرستانها و سیاست مدرسه محوری و به‌ منظور ارتقای کیفیت برنامه‌ های آموزشی و تربیتی مدارس، جلب و توسعه مشارکت‌ های مردمی و خيّرین در احداث و اداره امور مدارس، تقویت نظام مدیریتی، مالی و اجرائی مدارس مبتنی بر گسترش عدالت آموزشی و پیمان سپاری مدیریت مدارس، آیین ‌نامه توسعه مشارکت‌ های مردمی به شیوه مدیریت هیأت امنایی در مدارس را به شرح زیر تصویب می‌ نماید:

ماده 1 ـ مدارس دولتی و خیرساز واجد شرایط به درخواست شورای مدرسه و تأیید شورای آموزش و پرورش شهرستان یا منطقه به صورت هیأت امنایی اداره می ‌شوند.

تبصره 1 ـ مجوز هیأت امنایی شدن مدارس، به صورت موافقت اصولی موقت و برای مدت یک سال صادر می ‌شود و در صورت احراز استانداردهای لازم، به موافقت قطعی تبدیل می ‌شود.

تبصره 2 ـ در مرکز استانهایی که بیش از یک منطقه یا ناحیه آموزشی وجود دارد، شورای آموزش و پرورش شهرستان در چارچوب این آیین ‌نامه و بر اساس سیاستهای راهبردی خود می‌ تواند تصمیم هیأت امنایی شدن مدارس را به ادارات آموزش و پرورش مناطق یا نواحی ذیربط واگذار نماید.

تبصره 3 ـ در مدارسی که به صورت مجتمع آموزشی (شامل دوره‌های مختلف تحصیلی) اداره می‌ شوند، صرفاً یک هیأت امنا به عنوان «هیأت امنای مجتمع» تشکیل می‌ شود. از آنجا که برنامه‌ ها و فعالیت ‌های آموزشی و تربیتی در درازمدت اثربخشی بیشتری خواهد داشت و مجتمع‌ های آموزشی سنوات بیشتری را برای ارائه خدمات تربیتی و آموزشی در اختیار دارند، لذا شورای آموزش و پرورش شهرستان یا منطقه می‌ تواند، اختیارات بیشتری را به هیأت امنای مجتمع تفویض نماید.

تبصره 4 ـ مدرسه خيّرساز، مدرسه ‌ای است که حداقل نیمی از هزینه ‌های احداث و تجهیز آن توسط خيّر یا خيّرین تأمین شده باشد و خيّر یا خيّرین تمایل به مشارکت در اداره امور مدرسه و استمرار حمایت مالی را داشته باشند. این مدرسه به پیشنهاد کتبی خيّر و تصویب شورای آموزش و پرورش شهرستان یا منطقه زیر نظر هیأت امنا اداره می ‌شود. خيّرینی که با تأمین حداقل معادل نیمی از قیمت مدرسه دولتی موجود، تمایل به مشارکت در بازسازی، توسعه، تجهیز و اداره مدرسه را دارند، نیز مشمول این آیین ‌نامه می‌شوند.

تبصره 5 ـ در صورتی که عملکرد مدرسه هیأت امنایی از نظر شورای آموزش و پرورش شهرستان یا منطقه اثربخش باشد، اداره مدرسه به صورت غیردولتی با رعایت مقررات واگذاری مدارس و حفظ حقوق دولت جمهوری اسلامی ایران بلامانع است.

ماده 2 ـ اعضای هیأت امنای مدرسه

1 ـ مدیر مدرسه (دبیر هیأت امنا)

2 ـ یکی از معاونان آموزشی مدرسه به انتخاب مدیر مدرسه

3 ـ یک نفر از کارکنان آموزشی و یک نفر از کارکنان پرورشی مدرسه به انتخاب شورای معلمان

4 ـ رئیس انجمن اولیا و مربیان مدرسه

5 ـ یک نفر از اولیای دانش ‌آموزان به انتخاب انجمن اولیا و مربیان مدرسه

6 ـ دو نفر از صاحب نظران و کارشناسان آموزشی یا فرهنگی ترجیحاً از استادان حوزه، دانشگاه یا مدرسان مراکز تربیت معلم و آموزشکده‌ های فنی و حرفه‌ای (در مدارس خيّرساز، یک نفر به پیشنهاد خيّر و یک نفر با معرفی مدیر و تائید سایر اعضای هیأت امنا)

7 ـ یک نفر از خيّرین و یا معتمدان محل (در مدارس خيّرساز، خيّر یا نماینده خيّر)

8 ـ یک نفر از اعضای شورایاری محله یا مؤسسات و مراکز فرهنگی، ورزشی و مذهبی محل (مانند مسجد)

9 ـ یک نفراز مدیران یا اعضای هیأت مدیره مراکز و مؤسسات تولیدی و خدماتی

تبصره 1 ـ در هنرستان ‌های فنی و حرفه ‌ای و کاردانش، فرد مذکور در بند 9 متناسب با رشته و فعالیت هنرستان حتی الامکان از بین صاحبان حرف و شاغل مرتبط انتخاب می ‌شود.

تبصره 2 ـ افراد مندرج در بندهای 6 و 7 و 8 و 9 به پیشنهاد حداقل یک نفر و تائید اکثریت نسبی اعضای هیأت امنا انتخاب می‌ شوند.

تبصره 3 ـ در مجتمع ‌های آموزشی، مدیر مجتمع جایگزین مدیر مدرسه مندرج در بندهای 1 و 2 می ‌شود و اعضای بندهای 3 و 4 و 5 متناظر با واحدهای مشابه در مجتمع تعیین می‌ شوند.

تبصره 4 ـ رئیس هیأت امنا از بین اعضا (به استثنای مدیر مدرسه) و با رأی اکثریت نسبی برای مدت 2 سال انتخاب و با ابلاغ رئیس اداره آموزش و پرورش منصوب می‌ شود.

تبصره 5 ـ ابلاغ اعضای هیأت امنا (به استثنای بندهای 4 و 5 که یک ساله صادر می‌ شود) توسط رئیس آموزش و پرورش شهرستان یا منطقه یا ناحیه برای مدت سه سال صادر می ‌شود و تمدید آن با رعایت ضوابط این آیین‌ نامه بلامانع است. در صورت انصراف، فوت و یا تغییر و اتمام مدت عضویت هر یک از اعضا، عضو جدید با رعایت مفاد این آیین ‌نامه جایگزین می ‌شود.

تبصره 6 ـ هرگونه عزل یا تغییر اعضا (به استثنا مدیر مدرسه و اعضای حقوقی) با تصویب حداقل دو سوم اعضای هیأت امنا و تائید رئیس اداره آموزش و پرورش شهرستان یا منطقه یا ناحیه صورت می ‌گیرد.

تبصره 7 ـ مدارس شاهد و ایثارگران بر اساس این آیین ‌نامه می ‌توانند به صورت هیأت امنایی اداره شوند. در ترکیب هیأت امنا چهار نفر با معرفی بنیاد شهید استان یا شهرستان جایگزین ردیف ‌های 6 و 7 و 8 ماده 2 می ‌شوند. دستورالعمل اجرائی این مدارس با همکاری بنیاد شهید و سازمان مدارس غیردولتی و توسعه مشارکت ‌های مردمی ( ظرف مدت دو ماه) تدوین و پس از تأیید شورای طرح و برنامه شاهد مطابق بند 3 ماده 15 این آیین‌ نامه ابلاغ و اجرا می ‌شود.

تبصره 8 ـ مؤسسات و بنیادهای خیریه و نیکوکاری که در احداث مدرسه مشارکت داشته و یا تمایل به اداره مدارس دارند می‌ توانند بر اساس مفاد این آیین ‌نامه در هیأت امنای مدارس شرکت نمایند، در این صورت 3 نفر موضوع بندهای 7 و 8 و 9 ماده 2 با معرفی مؤسسات مذکور تعیین می ‌شوند.

ماده 3 ـ وظایف و اختیارات هیأت امنا:

هیأت امنای این مدارس در چارچوب ضوابط و مقررات و برمبنای سیاستها و برنامه‌ های کلان آموزش و پرورش، وظایف و اختیارات زیر را عهده دار است:

1 ـ بررسی و تصویب برنامه سالانه مدرسه (از قبیل فعالیت ‌های مربوط به بهبود کیفیت برنامه‌ های رسمی مدرسه، فعالیت ‌های آموزشی و تربیتی و فوق برنامه، برگزاری دوره ‌های آموزشی مناسب برای کارکنان، امور رفاهی و بهداشتی کارکنان و دانش ‌آموزان مدرسه، خدمات راهنمایی و مشاوره به اولیا و دانش ‌آموزان، استفاده از فرصتها و فضای مدرسه) به پیشنهاد مدیر مدرسه.

تبصره ـ برنامه‌ های آموزشی و پرورشی مصوب هیأت امنا باید به نحو مقتضی به اطلاع اولیای دانش‌ آموزان، اداره و شورای آموزش و پرورش شهرستان یا منطقه مربوط برسد.

2 ـ بررسی و تصویب بودجه و اعتبارات سالانه (به پیشنهاد مدیر مدرسه) و تأمین منابع و اعتبارات مورد نیاز مدرسه.

3 ـ بررسی مسائل پرورشی مدرسه و پیش ‌بینی راهبردها و راهکارهای فرهنگی و تربیتی لازم برای تحقق اهداف تربیتی در ساحت‌ های مختلف و ارتقای آداب و مهارت‌ های زندگی دانش ‌آموزان.

4 ـ بررسی و تصویب پیشنهادها، طرح‌ ها و برنامه ‌های شوراها و انجمن ‌های مرتبط با مدرسه.

5 ـ بررسی و تصویب برنامه توسعه، تجهیز، تعمیر، نگهداری و تأمین اعتبارات مورد نیاز مدرسه.

6 ـ فراهم آوردن زمینه تعامل نهادهای فرهنگی و اجتماعی پیرامون مدرسه، موثر در فرایند تربیتی دانش آموزان.

7 ـ بررسی و صدور مجوز تشکیل انجمن ‌ها و کارگروه ‌های مورد نیاز مدرسه.

8 ـ تولید کتاب و مواد آموزشی و کمک آموزشی مبتنی بر راهنمای برنامه درسی مصوب آموزش و پرورش و بر اساس سیاست‌ ها و ضوابط وزارت متبوع و استفاده از آنها در مدرسه پس از تأیید سازمان پژوهش و برنامه ‌ریزی آموزشی.

9 ـ پیشنهاد انتصاب مدیر مدرسه مطابق ماده 4 این آیین ‌نامه.

10 ـ درخواست تأمین معلمان موظف مورد نیاز مدرسه بر اساس ساختار رسمی ابلاغ شده از سوی اداره آموزش و پرورش متناسب با درجه مدرسه.

11 ـ تصمیم ‌گیری درباره چگونگی استفاده از همکاری منابع انسانی غیررسمی با رعایت قوانین و ضوابط مربوط به صورت پاره وقت یا تمام وقت، بدون ایجاد هرگونه تعهد استخدامی برای دولت.

تبصره ـ منابع انسانی مورد نیاز این بند پس از عقد قرارداد همکاری با هیأت امنا (تا یک ساله و قابل تمدید) به کارگرفته خواهند شد. این افراد صرفاً از بین داوطلبان صلاحیت داری انتخاب می ‌شوند که وضعیت بیمه و بازنشستگی آنها از طریق یکی از صندوق ‌های بیمه و بازنشستگی قبلاً مشخص شده باشد.

12 ـ بررسی و تصویب ضوابط پرداخت کارانه، پاداش و حق ‌الزحمه کارکنان و عوامل مدرسه (به ویژه عوامل کارآمد) جهت ارتقای کیفیت خدمات آنها در چارچوب ضوابط شورای آموزش و پرورش.

تبصره ـ هیأت امنا می ‌تواند از محل مابه التفاوت درآمدهای مدرسه با هزینه ‌های جاری، برای پرداخت ‌های فوق و نیز تجهیزات مدرسه استفاده نماید.

13 ـ جذب و قبول کمک ‌ها و هدایا از اشخاص حقیقی و حقوقی به صورت نقدی و غیرنقدی.

14 ـ نظارت بر نحوه هزینه‌ ها و تصویب تراز مالی مدرسه.

تبصره ـ هیأت امنا در قبال تصمیمات خود مسئول بوده و در بررسی و تصویب برنامه‌ ها و اعتبارات باید تدابیری اتخاذ نماید که مدرسه با کسری اعتبار روبرو نشود. در هر صورت، تأمین کسری اعتبارات مذکور از محل اعتبارات دولتی مجاز نمی ‌باشد.

15 ـ انجام وظایف واگذار شده از سوی وزارت آموزش و پرورش یا شورای آموزش و پرورش شهرستان یا منطقه بر اساس اختیارات قانونی خود به هیأت امنا.

16 ـ نظارت بر اجرای مصوبات هیأت امنا و ارزیابی عملکرد سالانه مدرسه.

تبصره ـ گزارش عملکرد هیأت امنا توسط دبیر به اولیای دانش ‌آموزان و آموزش و پرورش شهرستان، منطقه یا ناحیه ارائه می‌ شود.

ماده 4 ـ برای انتصاب مدیر مدرسه هیأت امنایی، سه نفر از افراد واجد شرایط احراز مدیریت مدارس (مصوب شورای عالی آموزش و پرورش) توسط کمیته ‌ای مرکب از نماینده رئیس آموزش و پرورش شهرستان یا منطقه یا ناحیه، نماینده معلمان مدرسه و رئیس هیأت امنای مدرسه به اداره آموزش و پرورش محل پیشنهاد و یک نفر از آنها توسط مدیر آموزش و پرورش انتخاب و منصوب می ‌شود.

تبصره 1 ـ در مدارس خيّرساز، فرد خيّر یا نماینده وی جایگزین نماینده معلمان در این کمیته می‌ شود.

تبصره 2 ـ اداره آموزش و پرورش موظف است در اولین فرصت نسبت به تشکیل کمیته فوق اقدام نماید. در صورتی که کمیته مذکور حداکثر ظرف مدت یک ماه نسبت به معرفی افراد واجد شرایط مدیریت اقدام ننماید، اداره آموزش و پرورش رأساً نسبت به استمرار فعالیت مدیر فعلی و یا انتصاب مدیر واجد شرایط تصمیم ‌گیری می ‌نماید.

ماده 5 ـ مدیر مدرسه علاوه بر شرح وظایف مصوب، در چارچوب قرارداد پیمان مدیریت با آموزش و پرورش، مسئول اجرای مصوبات هیأت امنا می ‌باشد و در برابر هیأت امنا و آموزش و پرورش پاسخگو است.

ماده 6 ـ مدیر مدرسه موظف است در تابستان هر سال برنامه سال تحصیلی آینده (شامل رئوس برنامه و دلایل توجیهی، برآورد اعتبارات، محل تأمین اعتبارات) را تهیه و جهت تصویب به هیأت امنای مدرسه ارائه دهد و پس از تأمین منابع مورد نیاز آن را اجرا کند و ضمن همکاری و هماهنگی مستمر با هیأت امنا در پایان سال تحصیلی گزارش عملکرد مدرسه را به تائید هیأت امنا برساند.

ماده 7 ـ ارکان مدرسه (مندرج در آیین ‌نامه اجرائی مدارس) در چارچوب وظایف خود با هیأت امنا همکاری خواهند کرد و از توانمندی و ظرفیت هیأت امنا برای بهبود و ارتقای کیفیت فعالیت ‌های آموزشی و تربیتی استفاده مطلوب را به عمل خواهند آورد.

ماده 8 ـ در صورت بروز ناهماهنگی در اجرای مصوبات هیأت امنا و همچنین اختلاف ‌نظر میان اعضای هیأت امنا که منجر به اختلال در انجام فعالیت‌ های آموزشی و تربیتی مدرسه شود، موضوع در اولین فرصت توسط اداره آموزش و پرورش محل، بررسی و اتخاذ تصمیم خواهد شد و در صورت نیاز، موضوع به شورای آموزش و پرورش شهرستان یا منطقه ارجاع می ‌شود.

ماده 9 ـ تخصیص نیروی انسانی مدارس هیأت امنایی بر اساس درخواست هیأت امنا و مقدورات اداره آموزش و پرورش شهرستان یا منطقه با تأکید بر حفظ کیفیت و عدالت آموزشی در سایر مدارس انجام می ‌شود.

تبصره 1 ـ تخصیص نیروی انسانی به این مدارس سالیانه و حداقل برای مدت 3 سال خواهد بود و قابل تمدید نیز می‌ باشد. در صورت ضرورت، اداره آموزش و پرورش شهرستان یا منطقه یا ناحیه با تأمین نظر هیأت امنا برای تغییر یا جایگزینی نیروی انسانی، اقدام لازم را به عمل خواهد آورد. در صورت واگذاری این مدارس به هیأت امنا، تخصیص نیروی انسانی شاغل دولتی به صورت انتقال یا مرخصی بدون حقوق یا بازخریدی یا بازنشستگی انجام می‌شود.

تبصره 2 ـ واگذاری مدارس خيّرساز به هیأت امناء و یا بخش غیردولتی صرفاً با رضایت خيّر سازنده مدرسه و برابر ضوابط انجام می ‌شود.

ماده 10 ـ منابع مالی مدارس هیأت امنایی عبارتند از:

1 ـ اعتبارات دولت که در قالب بخشی از سرانه هزینه تمام شده با توجه به مقررات آموزش و پرورش و در قالب قرارداد فیمابین پرداخت می ‌شود. این اعتبارات مطابق تبصره2 ماده 14 قانون شوراهای آموزش و پرورش مصوب مجلس شورای اسلامی، به ‌صورت کمک تلقی می ‌شود.

2 ـ هدایا و کمک‌ های مردمی داوطلبانه که در خارج از فصل (موعد) ثبت ‌نام دانش ‌آموزان در چارچوب مقررات ابلاغی آموزش و پرورش دریافت می ‌شود.

3 ـ وجوهی که از طریق شورای آموزش و پرورش شهرستان یا منطقه با توجه به عملکرد موفق مدرسه به صورت تشویقی در اختیار مدرسه قرار می ‌گیرد.

4 ـ وجوهی که از ارائه خدمات آموزشی و پرورشی فوق برنامه (اضافه بر برنامه‌ های رسمی آموزش و پرورش) دریافت می‌ شود.

5 ـ هدایا و کمک‌ های نقدی و غیرنقدی که از خيّر یا خيّرین دریافت می‌ شود.

6 ـ سایر درآمدهای قانونی

تبصره 1 ـ تمامی وجوه فوق پس از واریز به حساب مدرسه در چارچوب سیاست ‌ها و ضوابط ابلاغی وزارت آموزش و پرورش به مصرف خواهد رسید (کمک ‌های بند 3 با رعایت ضوابط مصوب شورای آموزش و پرورش شهرستان یا منطقه هزینه می ‌شود).

تبصره 2 ـ حق ‌التدریس، حق ‌الزحمه و اعطای پاداش به کارکنان و سایر پرداخت ‌ها و هزینه‌ های این گونه مدارس که از محل‌ های مذکور در بندهای2 تا 6 تأمین اعتبار خواهدشد، در چارچوب ضوابط خاص ابلاغی آموزش و پرورش به پیشنهاد مدیر و تصویب هیأت امنا تعیین می ‌شود.

ماده 11 ـ مدارس هیأت امنایی با توجه به ظرفیت خود موظف به ثبت ‌نام از دانش ‌آموزان واجد شرایط با اولویت محدوده جغرافیائی خود می ‌باشند و برگزاری آزمون ورودی و تعیین شرط معدل برای گزینش و ثبت ‌نام دانش ‌آموزان غیرمحلی در مدارس مشمول این آیین‌ نامه مجاز می ‌باشد.

تبصره ـ در مواردی که ظرفیت مدارس با تعداد متقاضیان متناسب نباشد، اداره آموزش و پرورش شهرستان، منطقه یا ناحیه ضمن تلاش برای گسترش مدارس واجد شرایط، محدوده جغرافیائی ثبت ‌نام دانش ‌آموزان را تعیین می ‌کند.

ماده 12 ـ عملکرد هیأت امنا، توسط اداره آموزش و پرورش شهرستان یا منطقه بررسی، ارزیابی و به شورای آموزش و پرورش شهرستان یا منطقه مربوط گزارش می‌ شود. چنانچه نتایج این ارزیابی برای شورای آموزش و پرورش شهرستان یا منطقه رضایت بخش بود، اقدامات لازم برای تشویق و تداوم فعالیت آن معمول می ‌دارد و در صورت رضایت بخش نبودن، شورای مذکور می ‌تواند نسبت به انحلال آن اقدام کند، در این صورت وظایف هیأت امنا تا پایان سال تحصیلی به شورای مدرسه واگذار می ‌شود.

تبصره 1 ـ تشکیل هیأت امنای جدید با رعایت مفاد این آیین‌ نامه صورت می‌ گیرد.

تبصره 2 ـ در مدارس خیرساز تصمیم ‌گیری در این زمینه با هماهنگی و توافق خيّر انجام می ‌شود.

ماده 13 ـ اختیارات و مسئولیت‌ های هیأت امنا در چارچوب این آیین ‌نامه است و هیچ یک از مصوبات آن نباید مغایر با مقررات عمومی آموزش و پرورش باشد.

ماده 14 ـ مسئولیت سیاست گذاری برای اجرا، مدیریت و نظارت کلان بر مدارس هیأت امنایی با سازمان مدارس غیردولتی و توسعه مشارکت‌ های مردمی می ‌باشد که با همکاری سایر معاونت ‌ها و واحدهای ستادی آموزش و پرورش و جامعه خيّرین مدرسه ‌ساز و از طریق سازمان آموزش و پرورش استانها و ادارات آموزش و پرورش شهرستانها یا مناطق و نواحی ایفای مسئولیت خواهد کرد. سازمان مذکور موظف به ارائه گزارش مستند و پژوهشی از عملکرد دو سالانه این مدارس، در چارچوب ضوابط دبیرخانه شورای عالی، به‌ شورای عالی آموزش و پرورش خواهد بود.

ماده 15 ـ وزارت آموزش و پرورش موظف است ضمن فراهم نمودن زمینه ‌های لازم برای اجرای مطلوب این آیین ‌نامه:

1 ـ دوره‌ های آموزشی و تربیتی مورد نیاز برای ارتقای صلاحیت حرفه‌ ای مدیران، معلمان و مربیان پرورشی این مدارس را برنامه ‌ریزی و اجرا نماید. در اجرای این برنامه ‌ها باید از مشارکت هیأت امنا برای نیازسنجی و تأمین هزینه‌ های آموزشی حداکثر استفاده به عمل آید.

2 ـ اختیارات لازم برای ایفای وظایف هیأت امنا و مدیران این مدارس در زمینه ‌های برنامه‌ ریزی مالی، اداری و منابع انسانی را در چارچوب قرارداد فی ‌مابین مدرسه و آموزش و پرورش تفویض نماید.

3 ـ سازمان مدارس غیردولتی و توسعه مشارکت‌ های مردمی دستورالعمل‌ های اجرائی یا مالی یا اداری و شرایط و استانداردهای مورد نیاز تبدیل مدارس عادی به هیأت امنایی و همچنین شاخص ‌های نظارت، ارزشیابی، آموزشی، پرورشی، پذیرش دانش ‌آموز و سیاستها و برنامه‌ های اجرائی و ساختار تشکیلاتی اداری توسعه این مدارس را حداکثر ظرف مدت دو ماه با امضای وزیر ابلاغ نماید.

تبصره ـ دستورالعمل نحوه تشکیل، چگونگی تصمیم‌ گیری، پیگیری مصوبات، آیین‌ نامه داخلی و همچنین شرح وظایف دبیر هیأت امنا به تصویب هیأت امنای مدرسه خواهد رسید. یک نسخه از دستورالعمل مذکور جهت اطلاع به اداره آموزش و پرورش شهرستان یا منطقه یا ناحیه ارسال می ‌شود. سازمان مدارس غیردولتی و توسعه مشارکتهای مردمی جهت تسهیل تصمیم ‌گیری و ایجاد هماهنگی، نمونه دستورالعمل ‌ها، آیین‌ نامه ‌ها و شرح وظایف را در اختیار اعضای هیأت امنای مدارس قرار خواهد داد.

4 ـ اصلاح ساختارها و تشکیلات اداری توسط سازمان مدارس غیردولتی و توسعه مشارکت ‌های مردمی، سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس و جامعه خيّرین مدرسه ساز و نیز تدوین قوانین و مقررات لازم برای افزایش کارایی و اثربخشی این مدارس انجام خواهد شد.

ماده 17 ـ با تصویب این آیین ‌نامه، کلیه مصوبات مغایر لغو و مفاد این آیین ‌نامه جایگزین آنها خواهد شد.

موضوع: آیین ‌نامه توسعه مشارکت‌های مردمی به شیوه مدیریت هیأت امنایی در مدارس در هفتصد و هشتاد و هشتمین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش مورخ 1 /2 /1388 به تصویب رسید. »

در پاسخ به شکایت مذکور، دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش به موجب لایحه شماره 120 /84617 ـ 27 /7 /1396 توضیح داده است که:

«دفتر محترم هیات عمومی دیوان عدالت اداری

با سلام و احترام

بدین وسیله لایحه دفاعیه شورای عالی آموزش و پرورش در خصوص رد شکایت خواهان آقای بهروزان قارویی به شماره کلاسه 913 /96 و پرونده شماره 9609980905800799 ـ 27 /7 /1396 که در تاریخ 9 /8 /1396 به‌ این دبیرخانه واصل‌ شده است به‌ شرح زیر تقدیم می  شود:

1 - با استناد به ماده 1 قانون تشکیل شورای عالی آموزش‌ و پرورش مصوب مجلس شورای اسلامی، شورای عالی آموزش و پرورش مرجع سیاست ‌گذاری در حوزه وظایف آموزش عمومی و متوسطه کشور در چارچوب سیاست ‌های کلی نظام و قوانین و مقررات موضوعه است.

2 ـ به استناد ماده11 قانون تشکیل شوراهای آموزش و پرورش در استانها، شهرستانها و مناطق کشور، مدیران مدارس موظفند مدارس تحت مدیریت خود را بر اساس بودجه تخصیص ‌یافته از محل منابع زیر و در چارچوب ضوابط آموزش و پرورش و خط‌ مشی ‌ها و سیاست‌ های شوراهای مناطق و با همکاری انجمن اولیا و مربیان با کیفیت مناسب اداره نمایند.

ـ اعتبارات دولت که به صورت سرانه دانش‌ آموزی پرداخت می ‌شود

ـ کمک ‌های مردمی

ـ سهمی که از طریق شورای آموزش و پرورش شهرستان یا منطقه از عوارض اخذشده در اختیار مدرسه قرار می ‌گیرد.

ـ وجوه حاصل از ارائه خدمات آموزشی و پرورشی فوق برنامه

3 ـ آیین ‌نامه توسعه مشارکت ‌های مردمی به شیوه مدیریت هیأت امنایی در مدارس به منظور ارتقای کیفیت برنامه‌ های آموزشی و تربیتی، جلب و توسعه مشارکت ‌های مردمی و تقویت نظام مدیریتی مدارس، به تصویب شورای عالی آموزش و پرورش رسید.

4 - بر اساس این آیین ‌نامه، مدارس دولتی واجد شرایط به درخواست شورای مدرسه (که نماینده انجمن اولیا و مربیان مدرسه نیز عضو آن می‌ باشد) و تأیید شورای آموزش و پرورش شهرستان یا منطقه به صورت هیئت امنایی اداره می‌ شوند.

در تبدیل مدارس عادی به هیأت امنایی، شرایطی به شرح زیر لحاظ می‌ شود:

ـ مدرسه به صورت مستقل و یک نوبته دایر باشد.

ـ مدرسه در فعالیت‌ های تربیتی و آموزشی فعال باشد.

ـ امکان تأمین نیروی انسانی متخصص، مجرب و واجد شرایط برای اجرای فعالیت ‌های رسمی و فوق برنامه داشته باشد.

ـ مدیر مدرسه، انجمن اولیا و مربیان و شورای مدرسه از روحیه و باور مشارکت پذیری برخوردار باشند.

ـ ساکنان منطقه از نظر اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی پذیرای راه ‌اندازی مدرسه هیأت امنایی باشند.

ـ مدرسه دارای تجهیزات آموزشی و کمک آموزشی در حد مناسب برای اجرای برنامه‌ های آموزشی و پرورشی باشد.

ـ مدرسه دارای فضای فیزیکی مناسب باشد.

در تبدیل مدارس عادی به هیأت امنایی، هیچگونه تغییری که مخالف ب ـ ا بند 3 از اصل 3 و اصل30 قانون اساسی باشد مشاهده نمی ‌شود.

5 ـ یکی از وظایف هیأت امنای مدارس، بررسی و تصویب برنامه سالانه پیشنهادی مدیر مدرسه (از قبیل فعالیتهای مربوط به بهبود کیفیت برنامه ‌های رسمی، فعالیتهای آموزشی و پرورشی فوق برنامه و...) است. بر اساس ماده 6 این آیین ‌نامه، مدیر مدرسه موظف است در تابستان، برنامه سال تحصیلی آینده را شامل رئوس برنامه و دلایل توجیهی، برآورد اعتبارات و محل تأمین اعتبارات را تهیه و جهت تصویب به هیأت امنای مدرسه ارائه کند. در تهیه و تصویب برنامه سالانه مدرسه، توجه به مفاد ماده 10 آیین‌ نامه مذکور که مستند به قانون شوراهای آموزش و پرورش می‌ باشد ضروری است. بر این اساس، برنامه ‌های رسمی مدرسه از محل اعتبارات دولتی (بندهای 1 و 3) ماده 11 قانون شوراها و ماده10 آیین ‌نامه موصوف و مطابق اصل 30 قانون اساسی تنظیم و اجرا می ‌شود.

6 ـ بر اساس آیین ‌نامه نحوه ارایه خدمات آموزشی و پرورشی فوق برنامه در مدارس، مصوب جلسه 620 شورای عالی آموزش و پرورش خدمات آموزشی و پرورشی فوق برنامه به مجموعه فعالیت هایی اطلاق می ‌شود که علاوه بر برنامه‌ ها و ساعات مصوب هفتگی، در مدارس طراحی و اجرا می ‌شود. این خدمات برای اداره مناسب‌ تر مدارس و افزایش کیفیت فعالیت ‌های آن ارائه می ‌شود و هزینه‌ های آن از محل کمک ‌های مردمی و وجوه حاصل از ارائه خدمات فوق، تأمین می ‌شود. ضمنا مدیر مدرسه اجازه دارد که 0/30 دانش ‌آموزان بی ‌بضاعت را از پرداخت هزینه معاف کند.

7 ـ خدمات آموزشی و پرورشی فوق برنامه شامل: دروس جبرانی‌، تکمیلی و تقویتی و فعالیت‌ های ‌فرهنگی‌، هنری‌، ورزشی‌، بهداشتی و بازدیدهای علمی‌، گروهی دانش ‌آموزی‌ و اردوها و سایر برنامه‌ های اضافی و مکمل می ‌باشد. مدیر مدرسه و هیأت امنا می ‌توانند به ‌استناد بندهای 2 و 4 قانون شوراها و بندهای 5، 4، 2 و 6 این آیین‌ نامه، برنامه‌ ریزی‌ های لازم را انجام دهند. بدیهی است برای ارائه خدمات فوق برنامه آموزشی و پرورشی، اضافه بر برنامه‌ های رسمی، تأمین هزینه‌ ها به عهده اولیای دانش ‌آموزان خواهد بود که دریافت آن از اولیای دانش ‌آموزان مطابق قوانین و مقررات بوده و با اصل30 قانون اساسی نیز مغایرتی ندارد.

8 ـ با توجه به موارد مطروحه، وزارت آموزش و پرورش به هیچ عنوان از تأمین هزینه‌ های آموزش و پرورش رسمی سلب مسئولیت نکرده بلکه برابر ماده 30 قانون اساسی موظف به تأمین هزینه‌ های آموزش و پرورش عمومی بوده و هست، ضمنا در بند 4 ماده10 (منابع مالی مدرسه) آیین ‌نامه مذکور، قید شده وجوهی که از ارائه خدمات آموزشی و پرورشی فوق برنامه (اضافه بر برنامه ‌های رسمی آموزش و پرورش) دریافت می ‌شود.

همانطور که ملاحظه می‌ فرمایید این برنامه‌ ها، کاملا خارج از برنامه رسمی مدرسه بوده و تأمین هزینه‌ های آن توسط اولیا هیچ ربطی به رایگان بودن آموزش و پرورش وفق اصل 30 قانون اساسی ندارد. لذا با عنایت به جمیع مطالب مطروحه، رد دادخواست فوق ‌الذکر مورد استدعا می ‌باشد.»

مدیرکل آموزش و پرورش استان مازندران نیز به موجب لایحه شماره 2000 /59635 /1042 ـ 5 /9 /1396 توضیح داده است که:

«به: مدیریت محترم دفتر هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

موضوع: لایحه دفاعیه

سلام علیکم

احتراماً عطف به ابلاغیه شماره 913 /96 در خصوص دادخواست آقای بهروزان قارویی پرونده شماره 9609980905800799 به خواسته ابطال نامه، ضمن ابلاغ آمادگی کامل در رعایت مقررات قانونی در قالب بخشنامه ‌ها و دستورالعمل ‌های ابلاغی، توجه ریاست و اعضای آن شعبه را به دلایل ذیل معطوف و در جهت تأمین منافع و حقوق حقه دستگاه، تقاضای رسیدگی صائبانه و استدعای صدور حکم بر بی‌ حقی خواهان دارد.

طبق مصوبه 788 جلسه شورای‌عالی آموزش و پرورش مورخ 1 /2 /1388 با موضوع آیین ‌نامه توسعه مشارکت مردمی به شیوه مدیریت هیأت امنایی در مدارس شماره 120/16845 ـ 18 /5 /1388، مدارس هیأت امنایی دارای همان شرایط و ویژگیهای مدارس دولتی می ‌باشد، فقط اداره مدرسه به صورت هیأت امنایی می ‌باشد تا از خرد جمعی افراد صاحب نظر در تعلیم و تربیت استفاده‌ گردد. لذا مدارس هیأت‌ امنایی هم دولتی هستند. طبق ماده11 آیین‌ نامه مذکور این مدارس موظف به ثبت‌ نام از دانش ‌آموزان‌ واجد شرایط با اولویت محدوده جغرافیایی خود می ‌باشند.

مشارکت دانش ‌آموزان یا والدین در هزینه اداره مدرسه اختیاری بوده و هیچ‌ گونه اجباری در کار نمی ‌باشد. دریافت هرگونه مشارکت بر اساس تصویب هیأت امنا تحت عنوان خدمات آموزش و پرورش فوق برنامه برای ساعات غیررسمی مدرسه می ‌باشد که به ‌صورت داوطلبانه و اجازه والدین صورت می‌ پذیرد. با عنایت به مراتب فوق ‌الذکر از آنجایی که دستگاه وفق قوانین و مقررات اقدام نموده و هیچ ‌گونه تخلفی مرتکب نشده است از محضر ریاست شعبه رد شکایت خواهان مورد استدعاست.»

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 1397/7/17 با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی هیأت عمومی

الف ـ نظر به اینکه نامه شماره 39544 /106ـ 25 /6 /1392 اداره کل آموزش و پرورش استان مازندران به استانداری مازندران در پاسخ به نامه استانداری تنظیم شده و در آن شرح وضعیتی گزارش شده است و از مصادیق مقررات بند 1 ماده 12 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری محسوب نمی‌ شود، بنابراین قابل طرح و اتخاذ تصمیم در هیأت عمومی دیوان عدالت اداری تشخیص نشد.

ب ـ مفاد آیین‌ نامه توسعه مشارکتهای مردمی به شیوه مدیریت هیأت امنایی در مدارس مصوب هفتصد و هشتاد و هشتمین جلسه مورخ 1 /2 /1388 شورای عالی آموزش و پرورش در حدی که با تغییر اداره مدارس دولتی به هیأت امنایی شائبه غیردولتی بودن مدارس را ایجاد می‌ کند و منجر به این می‌ شود که در عمل هیأت امناء مدارس، اولیاء دانش ‌آموزان را به پرداخت شهریه برای غیرخدمات آموزشی و پرورشی فوق برنامه ملزم می‌ کند، مغایر اصل 30 قانون اساسی است و مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می ‌شود.

رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمدکاظم بهرامی