قبض های خلافی که از سوی راهنمایی و رانندگی صادر می شود، می تواند یکی از موارد زیر باشد
- قبض تسلیمی
- قبض الصاقی
- قبض دوربین
- قبض دو برگی
قبض تسلیمی: در تخلفات رانندگی، اولویت در اینست که قبض جریمه، به خود راننده تقدیم شود. در قبض تسلیمی که به آن قبضِ دست نویس هم می گویند، مأمور راهنمایی و رانندگی با رویت و بررسی مدارک لازم خودرو و گواهینامۀ راننده، قبض تسلیمی را با جزئیات کامل مثل زمان و مکان تحلف و شماره پلاک و مشخصات راننده را نوشته و در نهایت قبض جریمه به راننده تحویل (تسلیم) می کند. قبض تسلیمی معمولا از بابت اعتراض، کمترین احتمال موفقیت را دارد. زیرا این برداشت وجود دارد که از آنجا که قبض، تسلیمِ راننده شده، احتمال خطا بسیار پایین است و معمولاً راننده قبلاً فرصت اعتراضِ حضوری را به خود مأمور در زمان تسلیم قبض را داشته است و اگر احیاناً اشتباهی در تشخیصِ تخلف یا تشخیصِ خودرو رخ داده باشد، همان موقع راننده می توانسته مأمور را قانع کند.
قبض الصاقی: در این قبض معمولا خوردو در محلی، بدون راننده، ساکن است. اما مأمور پلیس به دلیل مشاهدۀ تخلف خودرو (همانند پارک در محل ممنوع) قصد صدور قبض جریمه را دارد. به دلیل نداشتن مدارک خودرو و راننده، قبض عمومی صادر میشود و اطلاعات عمومی خودرو همانند شماره پلاک، نوع خودرو و رنگِ آن و زمان و مکان تخلف، در قبض درج می شود و به بدنۀ خودرو چسبانده (الصاق) می گردد. در این قبض ها نیز به دلیل اینکه خودرو ساکن بوده و مأمور پلیس بطور دقیق و واضح، تخلف را بررسی و اقدام به صدور قبض کرده، و امکان اشتباه در تشخیص حین حرکت و... نبوده، اعتراض کمتر مورد قبول واقع می شوند مگر اینکه ادله و مستندات قانع کنندهای ارائه شود.
قبض دو برگی: زمانی است که پلیس، دو قبض صادر می کند زیرا دو تخلف را مشاهده کرده است ولی راننده به دستور ایست پلیس توجه نمی کند. لذا یکی از آن دو قبض مربوط به عدم توجه به فرمان پلیس است که جریمۀ آن 40 هزار تومان است. و این در وقتی است که پلیس، با مشاهدۀ تخلف از یک راننده -و یا اینکه با توجه به شواهد و قرائن، تشخیص میدهد که نیاز به بررسی خودرو و مدارک راننده است-، دستور توقف خودرو را می دهد. اما ممکن است راننده، آگاهانه یا از روی غفلت، توجهی به فرمان مأمور نکند و به مسیر خود ادامه دهد.
در مورد اعتراض به جریمه دو برگی نیز باید گفت که چون احتمال خطا به دلیل عدم ایستِ کامل خودرو وجود دارد، احتمال موفقیت در حذف قبض جریمه و یا کاهش مبلغ آن وجود دارد. چه اینکه؛ نه خودِ راننده حاضر بوده تا قبض، تسلیمِ وی شود و نه خودرو ثابت بوده تا قبض، به خودرو الصاق شود. مخصوصاً در صورتی که دلایل کافی برای اشتباه وجود داشته باشد. مثلا بتوان اثبات کرد که آن خودرو در آن ساعت، در جای دیگری بوده است.
البته در این نوع جریمه، مانند سایر انواع جریمه، مشخصات خودرو نیز درج میشود. لذا مثلا اگر پلاکِ روی خودرو، در واقع متعلق به خودروی دیگری باشد که به سرقت رفته است یا اینکه پلیس در خوانشِ پلاک دچار اشتباه شده و ... . پس در این مواقع میتوان اثبات کرد که مشخصاتِ خودروی متخلف را که در قبض نوشته شده، با خودرویی که پلاک واقعا متعلق آن پلاک است، اختلاف دارد.
قبض دوربین: قبض های جریمهای که توسط دوربین ها صادر میشوند، از دو طریق انجام میشود:
- دوربین هوشمند
- دوربین های اُپراتوری
جریمه دوربین های هوشمند: در دوربین های هوشمند کلیه عملیات بصورت اتوماتیک و سیستماتیک انجام شده و با استفاده از تکنولوژی هایی همانند هوش مصنوعی، کلیه اطلاعات لازم از جمله شماره پِلاک خودرو شناسایی میشود. این دوربین ها معمولاً در مکان هایی استفاده می شود که کمتر نیاز به تحلیل فردی باشد؛ یعنی مثلا برای سیستم اینگونه تعریف میشود که هر خودرویی که از این خیابان عبور کند، پلاک آن ثبت شود و این فرآیند استثناء بردار نیست.
برای مثال علی رَغم اینکه امکان بکار گیری این دوربین ها در مکان هایی همچون پارک ممنوع نیز وجود دارد، اما چون ممکن است شرایط خاصی وجود داشته که برای چند لحظه کوتاه یک خودرو توقف کرده، ممکن است این نوع دوربین ها دچار اشتباه هایی شوند. یکی از بهترین مکان ها برای استفاده از این دوربین های هوشمند، برای تشخیصِ سرعت غیر مجاز رانندگان و همچنین طرح های محدودیتیِ ترافیکی است، جریمه دوربین سرعت همواره از سنگین ترین جریمه ها از نظر مبلغ جریمه است.
جریمه دوربین های اپراتوری: در این دوربین ها در نهایت، اپراتورِ دوربینِ خلافی، اقدام به بررسیِ تخلف و صدور برگه می کند. در مراکز مربوط به پلیس، تعداد زیادی اپراتور انسانی وجود دارد که هر کدام مسئول بررسی و نظارت بر دوربین های مختلف نصب شده در سطح خیابان ها و جاده ها هستند. این نظارت بصورت 24 ساعته است و به دلیل ضبط، امکان بررسی تخلفات و اتفاقات در بررسی های آتیه نیز وجود دارد. اپراتور ها با بررسی شرایط مختلف می توانند اقدام به تهیه قبض جریمه در همان زمان کنند و یا از مرکز پلیس درخواست ارسال مامور به محل کنند. جریمه هایی همچون پارک دوبله و پارک در محل ممنوع، توسط دوربین های اپراتوری صادر میشوند.
در مجموع اگر مبلغ جریمه خودرویی به 1 میلیون تومان برسد، پلیس راهنمایی و رانندگی موظف است؛ این امر را به مالک خودرو –بصورت پیامک یا مکتوب- اطلاع دهد؛ و چنانچه ظرف مدت 1 ماه از تاریخ ابلاغ، مالک خودرو نسبت به پرداخت جریمه یا اعتراض به واحد مربوطه اقدام ننماید، راهنمایی و رانندگی مکلف به توقیف خودرو تا پرداخت جریمه میباشد. در صورت اعتراض به جرائم، این واحد موظف است در خصوص این موارد ظرف یک هفته تعیین تکلیف نماید. البته مالک با قانع نمودن کارشناس مربوطه نسبت به ناتوانی مالیِ خود، میتواند برای پرداخت خلافی، درخواست تقسیط نیز بدهد.