پشت نویسی چک، به معنی نوشتن عباراتی برای انتقال مالکیت چک یا به منظور ضمانت، وکالت یا وثیقه، در پشت برگه چک است. به موجب بخشی از ماده 312 قانون تجارت « ... ممکن است به صرف امضای در ظهر چک به دیگری منتقل شود». منطقا تنها راه انتقال چک از طریق ظهرنویسی نیست؛ در صورتی که چک در وجه حامل صادر شده باشد، صرفا با قبض و اقباض چک انتقال تحقق می یابد. همچنین باید در نظر داشت که در صورتی که چک در وجه شخص معین صادر شده باشد و روی آن عبارت غیر قابل پشت نویسی قید گردد، دیگر نمیتوان آن چک را از طریق ظهر نویسی منتقل کرد و تابع مقررات انتقال طلب مدنی محسوب میشود. در هر صورت پشت نویسی چک معمولا به دو دلیل عمده صورت می گیرد:
الف- پشت نویسی برای انتقال مالکیت
هنگامی که صحبت از پشت نویسی چک به میان می آید، معمولا ذهنها به سوی انتقال چک به دیگری سوق پیدا می کند. به موجب ماده 314 قانون تجارت « مقررات این قانون از ضمانت صادرکننده و ظهرنویسها و اعتراض و اقامه دعوی و ضمان و مفقود شدن راجع به برات شامل چک نیز خواهد شد ». بدین معنی که مقررات برات درباره چک هم اعمال می شود.
بر همین اساس، ماده 246 قانون تجارت بیان میکند که « ظهرنویسی باید به امضای ظهرنویس برسد. ممکن است در ظهرنویسی، تاریخ و اسم کسی که برات به او انتقال داده میشود، قید گردد ». در تحلیل این ماده، الزاماتی از قبیل امضای پشت چک توسط صادر کننده می بایست وجود داشته باشد ولیکن قید عبارت «ممکن است» در این ماده می رساند که چک را میتوان به نام شخص معین و یا به صورت سفید امضاء و یا حامل ظهرنویسی کرد. با این حال پشت نویسی چک به منظور انتقال، موجبی بر تضمین مالکیت منتقل الیه (دارنده جدید) می باشد و مهمترین آثار آن انتقال قطعی مالکیت وجه چک به منتقل الیه است. (تهیه مطلب توسط مرجع حقوقی ایران)
ب- پشت نویسی برای وکالت یا وثیقه
ظهرنویسی چک برای وکالت وسیله ای است که به دارنده این امکان را می دهد که چک را به دیگری واگذار کند تا به حساب وی، وجه چک را دریافت کند. مزیت این نوع ظهرنویسی، این است که دریافت وجه چک را توسط وکیل تسهیل مینماید. در این باره مادهی 247 قانون تجارت مقرر میدارد « ... مگر اینکه وکالت در وصول قید شده باشد که در این صورت انتقال برات واقع نشده ولی دارنده برات حق وصول و لدی الاقتضاء حق اعتراض و اقامه دعوی برای وصول خواهد داشت ... ». بنابراین هر عبارتی که حکایت از وکالت کند قابل قبول است و تمام امتیازات دارنده اصلی (موکل) به وکیل انتقال پیدا می کند. این نکته مهم را نباید فراموش کرد که در صورت فوت یا حجر دارنده اصلی (موکل) یا ظهرنویس، وکیل با توجه به شرایط عقد وکالت در قانون مدنی از وکالت منعزل میگردد (عزل خودبخودی) و وجه چک می بایست جزء ماترک (ارث بجا مانده) متوفی قرار گیرد.
در خصوص ظهرنویسی برای وثیقه، که در عرف بانکداری مصادیق زیادی از آن را می توان مشاهده نمود؛ ترتیب بدین صورت است که متقاضی اعتبار (وام) قراردادی با بانک اعتبار دهنده منعقد می کند که به موجب آن در صورت عدم پرداخت اقساط در رسیدهای مشخص، بانک این حق را داشته باشد که پول چک را به عنوان وثیقه بازپرداخت وام از راه های قانونی، وصول کرده و طلب ناشی از وام خود را از آن برداشته و باقیمانده را به حساب مشتری واریز کند.(تهیه مطلب توسط مرجع حقوقی ایران)