"هرکس می­ تواند قبل از تقدیم دادخواست، حق خود را به وسیله اظهارنامه، از دیگری مطالبه نماید، مشروط بر اینکه موعد (زمان) مطالبه رسیده باشد. بطور کلی هرکس حق دارد اظهاراتی را که راجع به  معاملات و تعهدات خود با دیگری است بخواهد و بطور رسمی به وی برساند ضمن اظهارنامه به طرف ابلاغ نماید"(ماده 156 قانون آیین دادرسی مدنی). در واقع ارسال اظهارنامه در عموم موارد امری اختیاری است اما در برخی موارد از جمله زمانی که ملک توسط مستاجر، اجیر، مستخدم یا کارگر مورد تصرف عدوانی قرار گیرد، مالک بایست ابتدا اظهارنامه برای متصرف ارسال کند، پس از 10 روز اگر از ملک رفع تصرف نشد، نسبت به طرح شکایت اقدام کند. 

لازم به ذکر است که ارسال اظهارنامه نوعی اعلام مطالبه حق است یا منع از انجام کار یا برحذر داشتن از استمرار کاری است که اظهارکننده، مخاطب اظهارنامه را نسبت به مفاد خواست خود آگاه می کند اما هیچ گونه تکلیفی برای دادگاه نسبت به رسیدگی به اظهار، اظهارکننده یا برای مخاطب اظهار نسبت به پاسخ به اظهارنامه ایجاد نمی کند و صرفاً ممکن است بعنوان یک اماره قضایی در رسیدگی دادگاه مورد استفاده قرار گیرد برای مثال زنی منزل مشترک را ترک می کند، مرد برای اینکه در جلسه دادگاه تمکین بتواند اثبات کند که از همسرش درخواست کرده به منزل برگرده، اظهارنامه ای برای ایشان ارسال می کند و از زوجه درخواست می کند تا در 72 ساعت از تاریخ ابلاغ اظهارنامه به منزل مشترک برگردد. نتیجتاً اظهارنامه صرفاً اطلاع رسانی نیست بلکه می توان بعنوان اماره قضایی از آن استفاده کرد. 

توجه به نکاتی در زمان نگارش اظهارنامه از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛

الف- کسی که اظهارنامه را می فرستد باید در نوشتن مطالب اظهارنامه بسیار دقت کند زیرا اگر اشتباهی در نوشتن مطالب صورت گیرد می ­تواند برای اظهارکننده مشکلاتی را به همراه بیاورد، مثل اینکه آنچه در اظهارنامه آمده، به عنوان اقرار تلقی گردد و یا اشاره به وجود دینی در نزد اظهار کننده باشد.

ب- همانطور که بیان شد، پاسخ به اظهارنامه برای مخاطب ضرورت ندارد ولی در پاسخ، باید دقت کافی نمود تا مشکلاتی نظیر آنچه گفته شد، به وجود نیاید. به عبارت دیگر، اظهارکننده و اظهارشونده می­ توانند مانند اظهارنامۀ ابلاغ شده را به عنوان دلیل به دادگاه ارائه دهند و از آن برای مطالبه حق خود در دادگاه استفاده نمایند.

پ- ارسال اظهارنامه یکی از وسائل مطالبۀ حق است که به آسانی قابل اثبات می­ باشد. یعنی خواهان می­ تواند به راحتی اثبات کند که حق خود را مطالبه کرده و خوانده، اقدامی برای انجام تعهداتِ خود نکرده است. برای مثال نسبت به مطالبه خسارت تاخیر تادیه، می تواند با ارائه اظهارنامه ارسالی، اثبات کرد که طلب را طلبکار مطالبه کرده است.

در نتیجه ارسال اظهارنامه جدای از آنکه تکلیفی برای دادگاه یا مخاطب اظهارنامه ایجاد نمی کند اما اگر سهل انگاری در بیان مندرجات اظهارنامه ممکن است دلیلی برای مخاطب یا اظهارشونده ایجاد کند که نه تنها ارسال آن برای شما سودی نداشته بلکه به ضرر خویش اقدام کرده اید.