آئیننامه ارجاع کار به مهندسان مشاور و کارشناسان
مصوب 1359,03,01با اصلاحات و الحاقات بعدی
شورای انقلاب اسلامی ایران در جلسه مورخ 1/3/59 بنا به پیشنهاد شماره 55-5/574/2046-1مورخ 30/2/59 سازمان برنامه و بودجه و باستناد ماده 22 قانون برنامه و بودجه کشور آئیننامه ارجاع کار به مهندسان مشاور و کارشناسان را به شرح زیر تصویب نمودند.
فصل اول ـ تعاریف
ماده 1 ـ منظور از مشاور یا مهندس مشاور کلیه اشخاص حقیقی یا حقوقی هستند که در آئیننامه تشخیص صلاحیت و طبقهبندی مهندسان مشاور و کارشناسان تعریف شدهاند.
ماده 2 ـ اصلاحات دیگری که در آئین نامه بکار رفته طبق مفاد قانون برنامه و بودجه کشور تعریف خواهند شد.
فصل دوم ـ خدمات ارجاعی به مهندسان مشاور و کارشناسان
خدمات ارجاعی به مهندسان مشاور و کارشناسان به دو دسته تقسیم میشود:
الف ـ خدمات تحقیقی و بنیادی
ب ـ خدمات اجرائی
ماده 3 ـ خدمات تحقیقاتی و بنیادی که بر مبنای نتایج حاصل از آنها تصمیمگیری کلی در مورد برنامهها و شناخت طرحها بعمل میآید شامل موارد زیر است:
1 ـ مطالعات برنامهریزی شامل شناخت و بررسی مسائل، شناسائی محدودیتها و امکانات، ارائه سیاست ها و خطم شیها و راه حلهای کلی و توجیه مقدماتی طرحها میباشد که برمبنای نتایج حاصل از این بررسیها تصمیم لازم در مورد انجام مطالعات توجیه اقتصادی و فنی طرحهای معین و یا انجام مطالعات مراحل دیگر آن طرحها اتخاذ خواهد شد.
انواع این مطالعات عبارتند از: مطالعات منطقهای، اجتماعی اقتصادی و نظایر آن.
2 ـ مطالعات تحقیقاتی شامل خدمات و بررسیها و مطالعات، آزمایشهای لازم به منظور شناخت مسائل اجتماعی، اقتصادی، فنی و یا پژوهشهای مورد نیاز طرحها و یا یافتن راه حل مناسب برای مسائل معین میباشد، نتایج حاصل از این مطالعات برحسب مورد در برنامهریزی و پیشبرد برنامههای عمرانی و بهرهوری بیشتر طرحها و نظائر آن مورد استفاده واقع خواهد شد.
3 ـ مطالعات مربوط به مدیریت و بهبود وضع اداری شامل بررسی وضع موجود و شناخت هدفها و مسئولیتها و وظائف دستگاه مورد بررسی، تعیین محدودیتها و امکانات و ارائه پیشنهادات و راهحلهای مناسب در مورد تشکیلات و روشها و احتیاجات و برنامه ها و همچنین وسائل و تجهیزات مورد نیاز مدیریت بهتر و تهیه برنامههای آموزشی و کمک آموزش افراد و کارکنان میباشد.
ماده 4 ـ خدمات اجرائی
این خدمات با توجه به مراحل مختلف اجرای طرحهای به چند قسمت به شرح زیر تقسیم میگردند:
1 ـ مطالعات شناسائی طرح (مرحله شناسائی)
مطالعات شناسائی شامل بررسیها، مطالعات، تحقیقات و آزمایشهای لازم به منظور تعیین هدف طرح، شناخت اجزاء متشکله، ستادهها و دادهها و همچنین امکانات فنی اجرائی با توجه به مصالح ساختمانی و تجهیزات و نیروی انسانی و تکنولوژی مورد نیاز و سایر امکانات و محدودیتها و بالاخره برآورد حدود سرمایهگذاری، زمان اجرا محاسبات اقتصادی، تعیین بهرهوری و تعیین اثرات اجتماعی و اقتصادی ناشی از اجرای طرح و همچنین اثرات متقابل روی طرحهای دیگر و یا در ارتباط با آنها میباشد. حاصل این مطالعات بصورت گزارشی تدوین میگردد که مبنای اتخاذ تصمیم در مورد اقدامات بعدی خواهد بود.
2 ـ مطالعات مقدماتی طرح (مرحله یک)
پس از شناخت طرح و تعیین مشخصات کلی آن برمبنای بررسیهای شناسائی کلی و یا مطالعات توجیهی فنی و اقتصادی خاص، مطالعات مرحله یک طرح انجام خواهد شد.
خدمات مربوط به مطالعات مقدماتی شامل بررسیها، مطالعات تحقیقات و آزمایشهای لازم بمنظور طراحی و تهیه نقشههای مقدماتی و مشخصات کلی و تعیین محلهای مناسب و برآورد کلی ابعاد و حجم کار و هزینههای هریک از راهحلهای پیشنهادی و همچنین مقایسه و تعیین نکات مثبت و منفی هر راهحل و بازده اقتصادی و اثرات اجتماعی هریک از آنها میباشد.
تهیهکننده طرح مقدماتی مناسبترین راهحل را با ذکر دلایل لازم توصیه مینماید. مطالعات، تحقیقات، نقشهبرداری ها و بررسیها و آزمایشهای این مرحله باید تا حدی کامل باشد که برآورد هزینهها اعم از هزینه دوره اجرای طرح و هزینه دوره بهرهبرداری تا حد قابل قبول دقیق باشد تا اتخاذ تصمیم منطقی میسر گردد نتیجه این مطالعات و همچنین مبانی محاسبات و برآوردها و روش انجام مراحل بعد بصورت گزارش تدوین میگردد. پس از تصویب این گزارش توسط دستگاه اجرائی (یا مجری طرح) و انتخاب راهحل مناسب نقشهها و مشخصات و برآورد کلی ابعاد و حجم کار و هزینههای مربوط به راهحل انتخاب شده، مبنای تهیه نقشهها و اسناد و مشخصات اجرائی قرار خواهد گرفت.
تبصره ـ در پارهای از طرحها، تفکیک مرحله شناسائی و مرحله یک (بصورت دو مرحله جداگانه) ضروری نبوده و این دو مرحله توأماً در یک مرحله صورت خواهد گرفت.
3 ـ خدمات مربوط به تهیه نقشهها و اسناد و مشخصات اجرائی طرح (مرحله 2)
این خدمات طبق نتایج حاصل از مطالعات مرحله 1 (موضوع بند 2) بعمل خواهد آمد و شامل انجام مطالعات و بررسیها و تحقیقات و نقشهبرداریها و آزمایشهای لازم بمنظور تهیه کلیه اسناد عملیات اجرائی طرح از جمله، پیمان، شرایط عمومی و خصوصی پیمان و نقشههای اجرائی و مشخصات فنی، نقشه محل و زمین و نتایج آزمایشها و برنامه زمانی اجرای کار، منابع تهیه مصالح، برآورد مقادیر کار و برآورد دقیق هزینه اجرا میباشد. نتیجه این مطالعات بصورت گزارش منضم به مجموعه کامل اسناد عملیات اجرائی، روش نتیجهگیری از تحقیقات آزمایشها، محاسبات فنی و تأسیساتی و روش تعیین برآورد و نتایج قیمتگیری در مورد ماشینآلات و تجهیزات و همچنین روش آزمایشهای مورد نیاز ضمن اجرا و استانداردها و معیارهائی که در طراحی بکار رفته و همچنین دستورالعمل در مورد نکاتی که ضمن اجرا باید از طرف دستگاه نظارت رعایت شود و رواداریهای (تولرانسها) قابل قبول و هرگونه توصیه و پیشنهادی که اجرای کار را بنحوی مطلوب میسر سازد.
4 ـ خدمات مربوط به نظارت براجرای طرح (مرحله 3)
این مرحله پس از تصویب گزارشها و نقشهها و مشخصات و سایر اسناد عملیات اجرائی مشروح در مرحله 2 (موضوع بند 3) و حصول اطمینان از مهیا بودن و یا محل اجرای طرح، تأمین حقوق ارتفاقی و اجاره ساختمان شروع خواهد شد.
خدمات فنی مورد نیاز نظارت بر اجرای عملیات برحسب مورد بعضاً یا کلا شامل اقدامات زیر خواهد بود:
الف ـ تکثیر اسناد و مدارک مناقصه.
ب ـ همکاری با دستگاه اجرائی در انتخاب پیمانکاران ذیصلاح برای دعوت به مناقصه و انجام تشریفات و تعیین برنده مناقصه و عقد پیمان با پیمانکار.
پ ـ نظارت بر حسن اجرای کار و مطابقت عملیات انجام شده با مشخصات فنی و برنامههای زمانی و ارسال گزارشهای لازم.
ت ـ سرپرستی و نظارت مستمر بر کار پیمانکار تا پایان عملیات اجرائی
ث ـ تهیه نقشههای تکمیلی و جزئیات مورد نیاز اجرای کار
ج ـ پیشنهاد تغییرات و یا کاهش و افزایش مقادیر کار در صورت لزوم
چ ـ رسیدگی به دعاوی پیمانکاران و اظهارنظر نسبت به آنها
ح ـ نظارت بر انجام آزمایشهای لازم از نظر کنترل کیفیت عملیات انجام شده
خ ـ تهیه و تأیید صورت وضعیتها
د ـ تهیه صورت مجلسها و دستور کار آنها
ذ ـ انجام خدمات مربوط به تحویل موقت نظارت بر رفع نواقص و تحویل قطعی
ر ـ نظارت بر بهرهبرداری آزمایشی در تحویل موقت
ز ـ پیشنهاد کادر بهرهبرداری به کارفرما و تهیه برنامه آموزش آنها
ژ ـ تهیه دستورالعملهای بهرهبرداری
س ـ تهیه گزارش خلاصه اقدامات انجام شده شامل نکات مهم و قابل توجه فنی و اجرائی طرح، مشکلاتی که حین اجرا با آن مواجه شده و توصیه در موارد مشابه و همچنین صورت هزینههای انجام شده و مقایسه آن با برآوردهای اولیه و دلایل افزایش یا کاهش آن، تغییر کارها و علل آن و علل تاخیر و راه جلوگیری از آن و یا دلایل تسریع و همچنین محاسبه بهرهوری تأسیسات برمبنای هزینههای انجام شده و شرایط روز و توصیه راجع به توسعههای بعدی.
تبصره ـ مهندس مشاور موظف است که گزارش موضوع این بند را در دونسخه به دستگاه اجرائی مربوط و سازمان ارسال نماید.
5 ـ خدمات مربوط به دوره بهرهبرداری و نگهداری (مرحله 4)
در مواردیکه ماهیت کار و شرایط اقتضا کند میتوان برای دوره محدود از خدمات مهندسان مشاور در بهرهبرداری و نگهداری از تاسیسات ایجاد شده استفاده نموده. خدمات ارجاعی برحسب مورد ممکن است شامل تعیین و انتخاب کادر بهرهبرداری و آموزش آنها، کمک به بهرهبرداری و نگهداری تأسیسات و نیز تهیه فهرست و تجهیزات و مصالح لازم برای بهرهبرداری و نگهداری و نظائر آن باشد. این خدمات برحسب مورد ممکن است همزمان با خدمات مرحله 3 انجام گیرد بنحوی که در شروع مرحله بهرهبرداری و نگهداری، وسائل و کادر بهرهبرداری و نگهداری آماده بکار باشد.
ماده 5 ـ سایر خدمات
در صورتیکه خارج از موارد مذکور در مواد 3 و 4 احتیاج به خدمات مهندسان مشاور باشد لزوم استفاده از این مهندسان مشاور و تعیین حدود و خدمات آنان با تائید سازمان خواهد بود.
فصل سوم ـ انتخاب و ارجاع کار به مهندسان مشاور
ماده 6 ـ سازمان برای انتخاب مهندس مشاور، کمیتهای بنام «کمیته انتخاب مشاوران» مرکب از نمایندگان مشروحه زیر تشکیل میدهد:
1 ـ مسئول دفتر امور مشاوران سازمان یا نماینده او (بعنوان رئیس کمیته).
2 ـ نماینده مدیریت مربوطه در سازمان.
3 ـ نماینده دفتر امور پیمانکاران سازمان.
4 ـ نماینده دستگاه اجرائی ذیربط یا نماینده و مجری طرح.
تبصره 1 ـ در صورتیکه کمیته نتواند در انتخاب مشاور با اکثریتآراء تصمیم اتخاذ نماید، رائی که رئیس کمیته موافق با آنست ملاک تصمیمگیری خواهد بود.
تبصره 2 ـ وظائف دبیرخانه کمیته بعهده دفتر امور مشاوران است.
تبصره 3 ـ سازمان میتواند تمام یا قسمتی از اختیارات خود را در زمینه انتخاب مهندس مشاور براساس دستورالعمل انتخاب و ارجاع کار به مهندسان مشاور به دستگاههای اجرائی واگذار نماید. در آن صورت دستگاههای اجرائی ملزم به رعایت کلیه مفاد دستورالعملها و ضوابط سازمان خواهند بود.
ماده 7 ـ دستورالعمل تعیین ضوابط انتهاب و ارجاع کار به مهندسان مشاور با رعایت مفاد این آئیننامه توسط دفتر امور مشاوران سازمان و به ترتیب(مشروح در ماده 8 آئیننامه تشخیص صلاحیت و طبقهبندی مهندسان مشاور و کارشناسان) تهیه و پس از تصویب کمیته مذکور در ماده 7 آئیننامه مذکور بمورد اجرا گذاشته خواهد شد.
ماده 8 ـ ارجاع کار و عقد قرارداد با مهندسان مشاور منتخب، توسط دستگاه اجرائی براساس دستورالعملها و ضوابط سازمان صورت خواهد گرفت.
ماده 9 ـ در موارد استثنائی که بعلت ماهیت کار، انجام خدمات مورد نیاز توسط مهندسان مشاور ایرانی مقدور نباشد و استفاده از مشاوران خارجی به تشخیص بالاترین مسئول اجرائی اجتنابناپذیر باشد، در اینصورت دستگاه اجرائی موظف است پیشنهاد خود را با دلایل توجیهی آن، متضمن مراحل و شرح خدمات و مبلغکل کار موردنظر به سازمان ارسال و بمنظور انتقال تکنولوژی تعداد متخصصین خارجی و ایرانی را که در مدت زمان اجرای قرارداد روی این طرح کار میکنند، تعیین و به سازمان ارسال نماید. سازمان پیشنهاد دستگاه اجرائی را در کمیته مذکور در ماده 6 این آئیننامه مطرح و کمیسیون مذکور نتیجه بررسی خود را طی گزارشی به شورای عالی فنی جهت اتخاذ تصمیم نهائی ارسال خواهد داشت. سازمان در صورت لزوم نظر مشورتی جامعه را در مورد ارجاع کار به مهندسان خارجی کسب خواهد نمود.
ماده 10 ـ وزیر یا رئیس دستگاه اجرائی و یا مجری طرح، انتخاب مهندس مشاور را به مسئولان مربوط در دستگاه اجرائی و مهندس مشاور ابلاغ مینماید.
دستگاه اجرائی حداکثر ظرف مدت دوماه مفاد قرارداد و حقالزحمه مهندس مشاور را برمبنای شرایط کلی و ضوابط و معیارهای موضوع ماده 23 قانون برنامه و بودجه کشور و یا ضوابط موجود سازمان تعیین و کار مورد نظر را ارجاع و قرارداد لازم را جهت امضاء آماده و مبادله مینماید و در غیر اینصورت مراتب را همراه با دلایل توجیهی جهت اتخاذ تصمیم به سازمان اعلام میدارد.
تبصره 1 ـ متن ابلاغ انتخاب مهندس مشاور باید بنحوی باشد که قبل از امضاء و مبادله قرارداد هیچگونه تعهدی برای طرفین ایجاد ننماید.
تبصره 2 ـ دستگاههای اجرائی باید یک نسخه رونوشت ابلاغ انتخاب مهندس مشاور را همزمان با ابلاغ و همچنین دو نسخه از قرارداد با مهندس مشاور را همزمان با مبادله قرارداد و نیز دو نسخه از تصویبنامه پایانکار هر مرحله و ابلاغ شروع مرحله بعدی را برای اطلاع به سازمان دفتر امور مشاوران ارسال دارند.
فصل چهارم ـ ضوابط انتخاب مهندسان مشاور ایرانی
ماده 11 ـ مهندسان مشاور ایرانی با توجه به مجموع ضوابط زیر انتخاب میگردند:
1 ـ صلاحیت فنی و حرفهای
مهندسان مشاور باید در رشته موردنظر از طرف سازمان ذیصلاح شناخته شده باشند و از عهده انجام آن کار به نحو شایسته برآیند و دارای حسن سابقه در دستگاههای اجرائی باشند.
2 ـ ادامه کار
در صورتیکه خدمات موردنظر مربوط به مراحل 3 یا 4 مشروح در ماده 4 بوده و مهندس مشاور مرحله قبلی را بنحو شایسته و رضایتبخشی بتشخیص دستگاه اجرائی (یا مجری طرح) انجام داده باشد انتخاب همان مهندس مشاور برای ادامه خدمات اولویت خواهد داشت.
3 ـ حجم کار
در شرایط مساوی بین چند مهندس مشاور، مهندس مشاوری در انتخاب اولویت خواهد داشت که کار کمتری داشته باشد.
4 ـ وضع جغرافیائی کار
انتخاب مهندس مشاور حتیالامکان با توجه به منطقهای که اکثریت فعالیت مشاور در آنجا متمرکز است صورت خواهد گرفت و حتیالمقدور از واگذاری کارها در مناطق متفرق و دور از یکدیگر به یک مهندس مشاور خودداری خواهد گردید.
5 ـ تخصصها
در صورتیکه انجام خدمات مربوط به کار موردنظر به تخصصهای چندگونهای احتیاج داشته باشد، ارجاع آن کار به مهندس مشاوری که از طرف سازمان در آن تخصصها ذیصلاح باشد نسبت به کنسرسیومی متشکل از چند مهندس مشاور ذیصلاح که در مجموع واجد تخصصهای مربوط به آن کار باشند در شرایط مساوی اولویت خواهد داشت در اینصورت صلاحیت کنسرسیومها باید قبلا به تأیید سازمان برسد.
6 ـ توزیع کار
انتخاب مهندس مشاور با توجه به توزیع عادلانه کار بین مهندسان مشاور انجام خواهد گرفت و بدین منظور سازمان موظف است مهندسان مشاور را با توجه به حجم کارهای در دست اقدام، تجربه و کادر فنی و کارآئی تفکیک نموده و در صورت نیاز بصورت فهرستهای کلی نیز در اختیار دستگاههای اجرائی قرار دهد.
تبصره ـ انتخاب مهندسان مشاور استانی و نیز ارجاع کار و عقد قرارداد با آنها براساس دستورالعملها و ضوابط سازمان صورت خواهد گرفت.
ماده 12 ـ دستگاههای اجرائی نباید به مهندسان مشاوری که ارجاع کار به آنها از طرف سازمان بطور موقت یا دائم منع شده است کاری ارجاع نمایند.
ماده 13 ـ در مواردیکه بین شرکاء و یا مدیران مهندس مشاور اختلافاتی بروز نماید که باالمآل در صلاحیت و کارآئی مهندسین مشاور تأثیر میکند دستگاههای اجرائی موظفند نظرات خود را جهت بررسی و طرح در کمیسیون موضوع ماده 19 آئیننامه تشخیص صلاحیت اعلام نمایند و کمیته انتخاب مشاوران (موضوع ماده 6 این آئیننامه) با توجه به تصمیم کمیته ماده 7 آئیننامه تشخیص صلاحیت، نسبت به تعیین تکلیف نهائی و نحوه ادامه کار اقدام خواهد نمود.
ماده 14 ـ سازمان مجاز است در قالب مفاد این آئیننامه دستورالعملهای لازم را تهیه و به دستگاههای اجرائی ابلاغ نماید.
ماده 15 ـ مهندسان مشاور موظفند مفاد این آئیننامه و دستورالعملها و بخشنامهها را و اطلاعیههائی که براساس این آئیننامه از طرف سازمان تهیه و به آنها ابلاغ میگردد رعایت نماید.
ماده 16 ـ کلیه دستگاههای اجرائی همچنین دستگاههائی که دارای مقررات خاص مالی و استخدامی و معاملاتی مربوط به خود بوده و شمول مقررات مستلزم ذکر نام آنها است مکلفند مفاد آئیننامه ارجاع کار به مهندسان مشاور و کارشناسان و دستورالعملهای مربوطه را رعایت نمایند.