نظامنامه دارالمعلمین
مصوب 1302,10,02

ماده اول ـ دارالمعلمین مرکز مدرسه‌ای است دولتی ومجانی برای تعلیمات متوسطه دارالمعلمین‌های ابتدایی تربیت معلم، تهیه معلم و اعضای اداره‌کننده تربیت می‌نماید و در تعداد مدارس عالیه محسوب می‌شود

ماده دوم ـ این مدرسه شامل است:

1ـ دورة عالی یا دورة اصلی دارالمعلمین راکه حداقل مدت آن سه سال است و مشتمل است بر تکمیل موادی که موضوع تعلیمات متوسطه می‌باشد با موازین دینی تکمیل گردیده که برای تعلیم دورة متوسطه ضروری است به اضافه تحصیلات و عملیات خاصه دارالمعلمین

2ـ یک دورة چهارساله به عنوان دورة تهیه که تحصیلات آن مجموعاً برابر چهار سال اول از تعلیمات متوسطه رسمی می‌باشد در صورتی که دورة ابتدایی شش سال محسوب می‌شود. کلاسهای این دوره هنگام ضرورت محل ارائه طرز تعلیم به متعلمین دورة عالی و یک قسمت از مشق عملی ایشان تحت نظر معلمین است و ضمناً با رعایت تناسب تحصیلات تهیه شاگرد و برای دوره عالی می‌نماید.

ماده سوم ـ پروگرام دارالعملمین مرکزی باید همیشه طوری تربیت داده شود که پروگرام رسمی متوسطه را شامل باشد به علاوه در دوره عالی تحصیلات به سه شعبه تخصصی منقسم می‌باشد از این قرار:

1ـ شعبه ادبی مشتمل بر ادبیات فارسی و عربی و فرانسه و تاریخ و جغرافیا و فقه و منطبق و تعلیمات دینی و کلیات ثروت ملل و غیرها

2ـ شعبه ریاضی مشتمل بر علوم ریاضی و متعلقات آن

3ـ شعبه طبیعی متضمن فیزیک و شیمی و تایخ طبیعی تحصیلات خاصه دارالمعلمین برای متعلمین هر سه شعبه یکسان خواهد بود.

ماده چهارم ـ تحصیلات خاصه دارالعملمین عبارت است از یک دوره منطق و فلسفه قدیم و جدید و عرفه‌النفس و علم اخلاق اصول تعلیم و برای عملی ساختن فن اخیر در سال آخر که موسوم به سال عملیات است متعلمین علاوه بر تعلیم مواد درسی در تحت نظر هیئتی از معلمین با انواع مشقهای راجع به تعلیم و تدریس و انتظام مدرسه و کلاس وادار می‌شوند. در اصول تعلیم علاوه بر طرز تعلیم مواد متوسطه تربیت اخلاقی اطفال و اسلوب تعلیمات ابتدایی مورد توجه خواهد بود و متعلمین باید در عملیات خود مشق تعلیمات ابتدایی را نیز بنمایند برای این مقصود یک مدرسه ابتدایی به عنوان مدرسه ضمیمه در تحت نظر و اداره دارالمعلمین قرار خواهد داشت.

هیئت اداری

ماده پنجم ـ هیئت اداری دارالمعلمین مرکزی مرکب است از:
1ـ رئیس؛ 2ـ ناظم؛ 3ـ طبیب؛ 4ـ دفتردار؛ 5ـ درصورت لزوم یک نفر کتابدار که مستحفظ لوازم علمی نیز باشد؛ 6ـ چند نفر مستخدم جزء که باقتضای اوقات عدد و سمت ایشان تغییر می‌یابد.

ماده ششم ـ رئیس علاوه بر وظایف عادی ریاست حدود و وظایف ذیل را دارا می‌باشد تهیه و پیشنهاد نظامناهه و پروگرام و بودجه تفصیلی و پیشنهاد طرح و تعدیل آنها در صورتی که از طرف مقام وزارت یا شورای‌عالی معارف نظری در تکمیل و جرح و تعدیل نظامنامه و پروگرام مدرسه باشد آن نظر به توسط او به هیئت شورای مذکور در ماده هفتم و هشتم رجوع می‌گردد که بعد از شور و تهیه آن بر طبق مصالح مدرسه بصورت پیشنهاد به مقام وزارت تقدیم می‌شود.

1ـ پیشنهاد معلمین و اعضای جدید و حفظ مصالح و منافع مدرسه

2ـ رسیدگی به طرز تدریس معلمین و اوضاع اخلاقی مدرسه

3ـ تصویب جزییات مخارج و تغییراتی که منافی با بودجه نیست

4ـ تصدی یک درس در دوره عالی
ناظم مراتب نظم داخلی و اجرای بودجه و حفظ اساس و لوازم مدرسه و دستور و نظارت دفاتر و دوسیه‌ها می‌باشد و نیز یک درس بطور اقل در دورة عالی عهده‌دار خواهد بود.
دفتردار مامور نگاهداری دفاتر و حساب و غیره و ضبط آرشیو و دوسیه‌ها است و در مسائل راجع به حساب و حفظ اساس و لوازم مدرسه مسئولیت خاص دارد.

هیئت تعلیمیه و شورویه

ماده هفتم ـ هیئت تعلیمیه مرکب است از:
1ـ هیئت معلمین دورة عالی که علاوه برتعلیم مواد درسیه مراتب عملیات سال آخر را نیز در عهده دارند و هیئت شوروی مدرسه از ایشان تشکیل می‌یابد.
2ـ معلمین دوره تهیه که هرگاه غیر از معلمین دوره عالی باشند جز تعلیم مواد درسی خود وظیفه نخواهد داشت.

ماده هشتم ـ هیئت شوروی مسئول حقیقی تمام اساسیات و کلیات امور دارالمعلمین و حافظ مصالح و منافع مدرسه است و حدود و وظایف خاصه رئیس به سمت نمایندگی این هیئت می‌باشد.
ریاست هیئت شوروی حقاً با رئیس دارالمعلمین مرکزی است و نیابت ریاست به انتخاب خود آن هیئت معین می‌شود جلسات این هیئت به دعوت رئیس با تقاضای دو نفر از معلمین دوره عالی منعقد می‌گردد. درجلسات که مسائل راجع به دورة تهیه مطرح مذاکره باشد ممکن است معلمین آن دوره را که موضوع مذاکره با ایشان مربوط است به حضور در هیئت شوروی دعوت نمایند.

روابط با وزارتخانه

ماده نهم ـ تفتیش دارالمعلمین مرکزی مخصوص است به نمایندة شورای‌عالی معارف و رئیس معارف و رئیس تفتیش و مفتشین که دارای مرتبه معلمی در مدارس عالیه باشند ادارة مدرسه نیز از طرف خود هر سال علاوه بر راپرت امتحانات سالیانه و امتحانات رسمی دیگر دو راپرت از کلیه اوضاع مدرسه و یک راپرت از حساب و جریان بودجه به توسط اداره معارف یا در مواقع فوق‌العاده مستقیماً تقدیم مقام وزارت می‌دارد.

شرایط اعضاء و انتخاب ایشان

ماده دهم ـ اعضای دارالمعلمین مرکزی نظر به شرایط و ترتیب عضویت منقسم به سه طبقه می‌باشند:
1ـ اعضای اداری مذکور در ماده پنجم
2ـ معلمین دورة عالی
3ـ معلمین دورة تهیه
عموم این اعضاء باید معروف به حسن اخلاق بوده سابقه تقصیر اداری و محکومیت جنائی و جزایی نداشته باشند و هم باید لااقل سی سال داشته و معلمین مدت پنج سال تدریس متناسب با رتبه خود کرده باشند این دو شرط اخیر در دو مورد استثناء می‌یابد:

1ـ در مورد فارغ‌التحصیل‌های دارالمعلمین مرکزی فقط برتری سن و اخلاق و تحصیل نسبت بهم دوره‌های ایشان منظور است.

2ـ در صورت ظهور لیاقت فوق‌العاده یا انحصار صاحبان شرایط علمی و اخلاقی به عدة محدود به پیشنهاد ادارة مدرسه در شرط سن تا پنج سال و در مدت تعلیم تا سه سال از طرف مقام وزارت تخفیف داده می‌شود.

ماده یازدهم ـ علاوه بر شرایط مذکوره در ماده فوق در انتخاب اعضاء شرایط ذیل منظور است:

1ـ رئیس ناظم و معلمین دوره عالی باید دارای رتبه معلمی در دوره عالی دارالمعلمین یا مدارس عالیه دیگر باشند.

2ـ رئیس باید کمتر از سی و پنج سال نداشته باشد.

3ـ معلمین دورة تهیه هرگاه از غیرمعلمین دوره عالی منتخب شوند باید از فارغ‌التحصیل‌های دوره عالی دارالمعلمین یا هم مرتبه ایشان باشند و اولویت با فارغ‌التحصیل‌های مزبور است همچنین است سمت دفتر داری و کتابداری.

ماده دوازدهم ـ رئیس و ناظم دارالمعلمین مرکزی با رعایت شرایط مسطوره در ماده دهم و یازدهم در امتحان فراغ از تحصیل ممکن است یک یا دو نفر از جانب مقام وزارت از صاحبان مرتبه معلمی در مدارس عالیه یا همرتبه‌های علمی ایشان بر این هیئت افزوده شود این هیئت برای امتحان مواد مختلف به هیئت‌های جزء تقسیم می‌شود علاوه بر این هیئت ممتحنه رسمی ادارة دارالمعلمین می‌تواند به غیر رسم یک عده از فضلا و دانشمندان را برای ملاحظه امتحانات دعوت نماید.

ماده شانزدهم ـ در سالی که تحصیلات متوسطه کاملا به اتمام رسیده متعلمین به موجب امتحان تصدیق‌نامة رسمی متوسطه را دریافت می‌دارند و داشتن این تصدیق‌نامه شرط قبولی ایشان با امتحان فراغ از تحصیل است تصدیق‌نامة فراغ از تحصیل از دارالمعلمین مرکزی به تناسب امتحاناتی که در عرض سنوات تحصیل گیرنده تصدیق داده و نمراتی که دریافت داشته حاکی از فراغ از تحصیل در یکی از سه شعبه ادبی و ریاضی و طبیعی یا جامع هر سه شعبه یا دو شعبه مختلف خواهد بود هر یک از این اقسام حق تدریس شعب منظوره در تصدیق‌نامه را در دورة متوسطه و دارالمعلمین‌های ابتدایی می‌دهد و استحقاق اداری در مدارس مزبوره و مدارس ابتدائیه بعد از رعایت مراتب قانونی ارتقاء از تمام این اقسام تصدیق‌نامه‌ها یکسان حاصل می‌شود مگر در صورت جمع چند شعبه با یکدیگر که موجب حق اولویت می‌گردد.

ماده هفدهم ـ معلمینی که بعد از اتمام دورة تهیه نخواهند وارد دوره عالی شوند می‌توانند داوطلب دوره عملی مخصوص که شامل تحصیل یک دوره ساده از اصول تعلیم و شرکت در عملیات راجعة به تعلیمات ابتدایی است بشوند و پس از امتحان تصدیق‌نامه مخصوص سفید برای معلمی در تمام دورة ابتدایی دریافت دارند ممکن است اجازه این کار بعد از اتمام سال سوم تهیه نیز داده شود بشرط اتمام دروسی که دوره آن در سه سال اول ناقص مانده باشد.

نظم داخلی و تنبیه متعلمین

ماده هجدهم ـ نظم داخلی و روابط معلمین و اعضای مدرسه با متعلمین باید به نحوی باشد که متعلمین را به جرائت در درستی و امانت و دیانت و وقار و متانت و عزت نفس و شرافت و حیا و مهر و رافت و حسن تکلم و ادب و قید به انجام تکلیف و وارستگی از عموم آلایشهای زشت و موذی و سایر شرایط لازمه در اخلاق معلمین و مربیان اطفال و جوانان عادت دهد و طریق رفتار متعلم عملاً بایشان بیاموزد و تنبیهات بدنی بکلی ممنوع و اولین درجه تنبیه نصحیت خصوصی و آخرین درجه اخراجی قطعی است در عوض هیچ‌گونه فشار و اخلاق معفو نخواهد بود و هیچ ملاحظه جز شرایط حسن تربیت از اجرای این درجات از تنبیه اخلاقی مانع نخواهد شد.

ماده نوزدهم ـ طرح بودجه پیشنهادی دارالمعلمین مرکزی توسط ریاست معارف و رئیس مدرسه تهیه می‌شود.