به موجب قوانینِ اغلب کشور های جهان، رانندگی کردن نیازمند داشتن گواهینامه است. شاید فلسفۀ این قاعده این باشد که فقط افرادی که توانایی رانندگی شان، بطور رسمی اثبات شده است، مجاز به رانندگی کردن باشند. زیرا دیده شده بسیاری از افرادی که بدون آموزشِ صحیح و اصولی (خارج از آموزشگاه های رسمی)، رانندگی کردن را یاد گرفته­اند، خطر آفرین هستند؛ چرا که به قوانین و ضوابط حمل و نقل و ترافیک آگاه نیستند تا قادر به رعایتِ آن باشند. و همین آموزش غلط، بسترِ بروزِ بسیاری از سوانح و تصادفات را فراهم می­کند. قانونگذار نیز رانندگی کردن را فقط با داشتن گواهینامۀ رانندگی مجاز دانسته است.

از این رو، در مادۀ 10 قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی، بند ج آمده است: در صورتی که راننده بدون داشتن گواهینامه مبـادرت بـه راننـدگی نمایـد، وسـیله نقلیـه متوقف و راننده به مرجع قضائی معرفی می­گردد.

قانونگذار همچنین دربارۀ مجازاتِ وی، در مادۀ 723 ق.م.ا باب تعزیرات [مصوب 1375] مقرر داشته بود: "هرکس بدون گواهینامه رسمی اقدام به رانندگی .... بنماید و همچنین هرکس به موجب حکم دادگاه از رانندگی ... ممنوع باشد، به رانندگی وسائل مزبور مبادرت ورزد، برای بار اول به حبس تعزیری تا 2 ماه یا جزای نقدی تا 100 هزارتومان [و یا هر دو] و در صورت ارتکابِ مجدد، به 2 تا 6 ماه حبس محکوم می­شود."

البته طبق اعلامیۀ مورخ 1395/4/8 از سوی معاون قضایی رئیس کل دادگاههای عمومی و انقلاب تهران به پلیس راهور ناجا، رانندگی بدون گواهینامه، جزو مجازات های تعزیری درجۀ 6 محسوب شده، بدین معنی که جریمۀ نقدی نیز [که در گذشته بین 100 هزار تومان تا 2 میلیون تومان بود] به بیش از 2 میلیون تومان تا 8 میلیون تومان افزایش یافته است و نیز حبس تعزیریِ آن، بین شش ماه تا دو سال تعیین می­شود.

پس صرفِ رانندگیِ بدون گواهینامه، خود جرمی مستقل است حتی اگر هیچ تخلفِ ترافیکی (مثل سرعت غیر مجاز) انجام ندهد. البته شایان تذکر است که طبق بند 1 مادۀ 3 قانون وصول برخی از درآمدهای دولت، مجازات مذکور به جزای نقدی تبدیل می­شود.

حال، موردی را می­توان بررسی کرد که در قانون نیز به آن اشاره شده: اینکه رانندۀ مقصرِ یک تصادف، بدون گواهینامه باشد. در مادۀ 718 ق.م.ا باب تعزیرات، قانونگذار خواسته بگوید، نداشتنِ گواهینامه در این موارد، فقط باعث تشدیدِ مجازات می­شود، لذا سقف خسارت را در نظر گرفته و گفته: «در صورتی که راننده گواهینامه نداشته باشد و با عابری تصادف کند ولو منجر به مرگ عابر هم شود و راننده هم مقصر باشد [یعنی یکی از تعهداتی که ذکر شد را انجام نداده باشد]، فقط مجازات آن، اینست که به بیش از دو سومِ حداکثر مجازاتِ مذکور محکوم می­شود». همانند موردی که فرد پس از تصادف، اقدام به فرار می­کند، این مورد نیز فقط جنبه تشدید مجازات دارد.

مثلاً یک راننده اگر در اثر بی مبالاتی و بی احتیاطی تصادفی کند که منجر به مرگ شود، طبق ماده 714 ق.م.ا مجازات وی، 6 ماه تا 3 سال حبس و پرداخت دیه است. اما اگر گواهینامه هم نداشته باشد، مجازاتِ رانندگی بدون گواهینامه [مادۀ 723 ق.م.ا] هم به آن اضافه می­شود و همچنین، مجازات ماده 714 به بیش از دو سوم افزایش میابد یعنی دیگر قاضی نمی­تواند حداقل مجازات را لحاظ کند بلکه محدودۀ مجازات تنگ تر می­شود؛ یعنی می­ توان وی را به حبس، از 2 سال تا 3 سال محکوم نمود.