امین بودن و امانت­داری از جمله اصطلاحاتی است که در طول روز شاید به دفعات از جانب اطرافیان و دوستانتان شنیده و دیده شود و کمابیش با این اصطلاحات آشنا هستیم. لازم به ذکر است که در وصف امانت­داری امام علی(ع) می­فرماید « برترین ایمان، امانت­داری است». وصف خیانت می­ تواند این بارزه مثبت را نه تنها تبدیل به ویژگی منفی یک شخص نماید بلکه مستوجب مجازات نیز کند. دکتر لنگرودی در کتاب وسیط در تعریف خیانت آورده ­اند  « سوء استفاده از اعتماد کسی که به وی اعتماد کرده است مانند برداشتن مال مخدوم توسط خادم». تحقق وصف خیانت در امانت، ابتدا با یک رابطه اعتمادساز و یا حتی قراردادی تحقق می ­یابد؛ بدین معنا که شخصی مال را برای امانت در اختیار دیگری قرار می ­دهد و پس از مدتی مالک مال امانی تقاضای مطالبه آن را می­ کند و در صورتی که امین از عودت مال امانی سرباز زند، جرم خیانت در امانت تحقق یافته است. از نگاه مواد قانونی نمی ­توان تعریف صریح از خیانت در امانت بدست آورد و صرفاً با بهره­ گیری از مفاهیم مواد 673 و 674 قانون مجازات اسلامی مصوب 1375 که اشاره به برخی از مصادیق آن شده، پی به معنا برد.

 

ارکان جرم خیانت در امانت

به منظور تحقق جرمی، یک سلسله ارکان و اقدامات می ­بایست تحقق یابد تا بار حقوقی جرم معنی پیدا کند. در خصوص خیانت در امانت می­ بایست توالی عرفی و قانونی جرم رعایت گردد تا مصداق جرم خیانت در امانت تحقق یابد؛

اولین رکن لازم در تحقق جرم خیانت در امانت وجود قرارداد سابق و یا وجود شیء و تحویل امانی آن: اصل بر سپردن و تسلیم مال و استرداد آن می ­باشد؛ در واقع اصل کلی بر منقول بودن مال مورد خیانت در امانت است که در عقودی نظیر وکالت، ودیعه، قرارداد انجام کار، اجاره و رهن ظهور پیدا می ­کند.

رکن دیگر که در واقع از آن به رکن مادی تحقق جرم خیانت در امانت یاد می ­شود، تصاحب، تلف، مفقود یا استعمال نمودن اموال امانی است.

رکن دیگر متضرر شدن مالک است بدین معنا که محرز شدن ضرر می ­بایست تحقق یابد حتی اگر امین نفعی در خیانت نبرده باشد.

و در نهایت عنصر معنوی جرم می­ باشد که بایست متقلبانه بودن اقدام امین در عدم برگشت مال تحقق یابد؛ در واقع ممکن است امین با موانع ­ای در عدم استرداد مال امانی مواجه باشد و هیچ­گونه قصد مجرمانه مبنی بر تحقق جرم خیانت در امانت را نداشته است.